Kalk da göğün nuru, gölgeleri yaksın. Ey gündüzün düşmanı, gece, senin gölgenden meydana gelmede. تا که نور چرخ گردد سایه‌سوز ** شب ز سایه‌ی تست ای یاغی روز
Bu yeryüzü, çocukların beşiğine benzer. Fakat erişmiş erler için daracık bir yerdir. 4755 این زمین چون گاهواره‌ی طفلکان ** بالغان را تنگ می‌دارد مکان
Tanrı, çocuklar için yeryüzüne beşik dedi. Beşik içindeki çocuklara da süt saçtı. بهر طفلان حق زمین را مهد خواند ** شیر در گهواره بر طفلان فشاند
Bu beşikler yüzünden ev daraldı, Padişahım. Bu çocukları çabuk ergenlik çağına eriştir. خانه تنگ آمد ازین گهواره‌ها ** طفلکان را زود بالغ کن شها
Ey beşik, evi daraltma da ergenler, yayılabilsinler. ای گواره خانه را ضیق مدار ** تا تواند کرد بالغ انتشار
Padişahın himmetiyle şehzadenin gönlünde bir keşif ve istiğna peydahlandı. Bu yüzden de vesveselenip şükür etmeden çekindi, serkeşliğe başladı. Padişah, ilham ve sır yoluyla bunu anladı. Canı sıkıldı. Ruhu, suretinin haberi olmaksızın şehzadeye bir zahim vurdu. وسوسه‌ای کی پادشاه‌زاده را پیدا شد از سبب استغنایی و کشفی کی از شاه دل او را حاصل شده بود و قصد ناشکری و سرکشی می‌کرد شاه را از راه الهام و سر شاه را خبر شد دلش درد کرد روح او را زخمی زد چنانک صورت شاه را خبر نبود الی آخره
Şehzadenin canına, padişahın ruhundan alım satım olmaksızın bir feyiz geldi. چون مسلم گشت بی‌بیع و شری ** از درون شاه در جانش جری
Aya benzeyen canı, ay nasıl güneşten nur alıyorsa padişahın nurîyle nurlanmakta, onun canından gıdalanmaktaydı. 4760 قوت می‌خوردی ز نور جان شاه ** ماه جانش هم‌چو از خورشید ماه
Anbean sarhoş ruhuna, o misli, menendi olmayan padişahın ruhundan can gıdası gelmedeydi. راتبه‌ی جانی ز شاه بی‌ندید ** دم به دم در جان مستش می‌رسید
Fakat hıristiyanların, müşriklerin yedikleri gıda değil, meleklerin yedikleri gıda. آن نه که ترسا و مشرک می‌خورند ** زان غذایی که ملایک می‌خورند
Bu yüzden şehzadenin gönlünde bir istiğna belirdi, bu istiğnadan da bir azgınlık peydahlandı. اندرون خویش استغنا بدید ** گشت طغیانی ز استغنا پدید
Dedi ki: Ben de padişah ve şehzade değil miyim? Nasıl oldu da yularımı bu padişaha verdim? که نه من هم شاه و هم شه‌زاده‌ام ** چون عنان خود بدین شه داده‌ام
Bana parıldayıp duran bir ay doğdu artık.. Neden toza, toprağa tâbi olayım? 4765 چون مرا ماهی بر آمد با لمع ** من چرا باشم غباری را تبع
Su, arkımda akmada, naz vakti. Kimseye niyazım yok, artık neden başkasının nazını çekeyim? آب در جوی منست و وقت ناز ** ناز غیر از چه کشم من بی‌نیاز
Başımın ağrısı kalmadı. Neden başımı bağlıyayım? Yüzümün sarardığı, gözümün yaşardığı çağ geçti. سر چرا بندم چو درد سر نماند ** وقت روی زرد و چشم تر نماند
Yüzüm ay gibi parladı, dudaklarım şekere döndü. Artık yeni ve başka bir dükkân açmam gerek. چون شکرلب گشته‌ام عارض قمر ** باز باید کرد دکان دگر
Bu benlikle nefsi gelişti, vesveseler doğmaya başladı. Yüz binlerce abes şeyler gevelemeye başladı. زین منی چون نفس زاییدن گرفت ** صد هزاران ژاژ خاییدن گرفت
O makamdan hırs ve hasedin bulunduğu yere kadar yüzlerce çöl, yüzlerce ova vardır. Fakat kem göz, ta oraya gelip çatmadaydı. 4770 صد بیابان زان سوی حرص و حسد ** تا بدان‌جا چشم بد هم می‌رسد
Her suyun dönüp gittiği yer olan padişahın denizi, nasıl olur da selde, ırmakta bulunanı bilmez? بحر شه که مرجع هر آب اوست ** چون نداند آنچ اندر سیل و جوست
Onun el dokunmamış fikrinde doğmuş olan küfran yüzünden padişahın gönlü dertlendi. شاه را دل درد کرد از فکر او ** ناسپاسی عطای بکر او
Dedi ki: Ey edepsiz aşağılık adam! Şaşılacak şey, benim yaptığım iyiliklere karşı lâyığım bu muydu? گفت آخر ای خس واهی‌ادب ** این سزای داد من بود ای عجب
Ben sana bunca nefis hazineler verdim. Aşağılık huyunla sen, bana neler yaptın? من چه کردم با تو زین گنج نفیس ** تو چه کردی با من از خوی خسیس
Ben senin kucağına öyle bir ay verdim ki kıyamet gününe kadar gurubu yoktur. 4775 من ترا ماهی نهادم در کنار ** که غروبش نیست تا روز شمار
Sen o parlak nura karşılık benim yüzüme toz toprak serptin, diken hatırdın ha. در جزای آن عطای نور پاک ** تو زدی در دیده‌ی من خار و خاک
Ben göğe çıkman için sana merdiven kurdum. Sen benimle savaşmak için oka, yaya sarıldın. من ترا بر چرخ گشته نردبان ** تو شده در حرب من تیر و کمان
Padişahta bir gayret derdidir peydahlandı. Padişahın derdinin aksi, ona vurdu. درد غیرت آمد اندر شه پدید ** عکس درد شاه اندر وی رسید
Dargınlığı yüzünden devlet kuşu çırpınmaya başladı. O rahat bucağında oturan şehzadenin perdesini yırttı. مرغ دولت در عتابش بر طپید ** پرده‌ی آن گوشه گشته بر درید
O güzelim şehzade, yaptığı kötülüğün eserini derhal içinde duydu. 4780 چون درون خود بدید آن خوش‌پسر ** از سیه‌کاری خود گرد و اثر
O lütuf ve nimet vazifesi azaldı. Neşe yurdu gamla doldu. از وظیفه‌ی لطف و نعمت کم شده ** خانه‌ی شادی او پر غم شده
O şaraptan meydana gelen sarhoşluğu geçti, kendine geldi. O suç yüzünden başı, sarhoşluktao meydana gelen sersemliğe yurt kesildi. با خود آمد او ز مستی عقار ** زان گنه گشته سرش خانه‌ی خمار
Buğday yedi, cennet elbiselerinden soyundu. Cennet, ona bir çöl oldu. خورده گندم حله زو بیرون شده ** خلد بر وی بادیه و هامون شده
O şerbetin, kendisini hastalandırdığını, o benlik zehirinin kendisine iyiden iyiye tesir ettiğini anladı. دید کان شربت ورا بیمار کرد ** زهر آن ما و منیها کار کرد
Naz gülistanında bir tavusa benzeyen canı, mecaz viranesinde bir baykuşa döndü. 4785 جان چون طاوس در گل‌زار ناز ** هم‌چو چغدی شد به ویرانه‌ی مجاز
Adem gibi cennetten uzaklaştı. Ekin için yeryüzünde öküz gütmeye başladı. هم‌چو آدم دور ماند او از بهشت ** در زمین می‌راند گاوی بهر کشت
Ey usta Hintli, aslanı öküz kuyruğuna esir ettin ha diye ağlamaya koyuldu. اشک می‌راند او کای هندوی زاو ** شیر را کردی اسیر دم گاو
Ey soluğu soğuk nefis, feryada erişen padişaha vefasızlıkta bulundun ha. کردی ای نفس بد بارد نفس ** بی‌حفاظی با شه فریادرس
Bir buğday için hırsa düştün, tuzak kurdun. Fakat tuzağa serptiğin her buğday tanesi, sana karşı bir akrep kesildi. دام بگزیدی ز حرص گندمی ** بر تو شد هر گندم او کزدمی
Başında benlik havası esti. Fakat şimdi ayağına vurulan elli batmanlık pırangaya bak diyor; 4790 در سرت آمد هوای ما و من ** قید بین بر پای خود پنجاه من
Bu çeşit kendine ağlayıp feryadediyor, neden diyordu, padişahıma zıt oldum? نوحه می‌کرد این نمط بر جان خویش ** که چرا گشتم ضد سلطان خویش
Kendine geldi, tövbe etti. Bu tövbeye başka bir şeyi de eş etti. آمد او با خویش و استغفار کرد ** با انابت چیز دیگر یار کرد
İman vahşetinden meydana gelen derde acı. Çünkü o derdin dermanı yoktur. درد کان از وحشت ایمان بود ** رحم کن کان درد بی‌درمان بود
İnsanın düzgün elbisesi olmamalı. Çünkü sabırdan kurtuldu mu derhal baş köşeye sıçrar. مر بشر را خود مبا جامه‌ی درست ** چون رهید از صبر در حین صدر جست
İnsanın eli, tırnağı olmamalı. Eli, tırnağı oldu mu ne din düşünür, ne doğruluk. 4795 مر بشر را پنجه و ناخن مباد ** که نه دین اندیشد آنگه نه سداد
İnsanın belâlar içinde ölmesi daha iyidir. Nefis, nimeti inkâr eder, sapıktır. آدمی اندر بلا کشته بهست ** نفس کافر نعمتست و گمرهست
Tanrı' nın, halkın canını alırken en fazla kime acırsın diye Azrail'e sorması, Azrail' in de Tanrı' ya cevap vermesi خطاب حق تعالی به عزرائیل علیه‌السلام کی ترا رحم بر کی بیشتر آمد ازین خلایق کی جانشان قبض کردی و جواب دادن عزرائیل حضرت را
Tanrı, Azrail'e dedi ki: Ey Nakip, bu dertli halktan kime acırsın? حق به عزرائیل می‌گفت ای نقیب ** بر کی رحم آمد ترا از هر کیب
Azrail şöyle cevap verdi: Herkese yüreğim yanar. Fakat emri ihmal etmeden korkarım. گفت بر جمله دلم سوزد به درد ** لیک ترسم امر را اهمال کرد
Hattâ derim ki, keşke Tanrı gençler için beni feda etseydi. تا بگویم کاشکی یزدان مرا ** در عوض قربان کند بهر فتی
Tanrı, kime daha ziyade acırsın? Gönlün daha ziyade kime yanar, hangi kula daha ziyade kavrulur, dedi. 4800 گفت بر کی بیشتر رحم آمدت ** از کی دل پر سوز و بریان‌تر شدت
Azrail dedi ki: Bir gün bir gemi kuvvetli dalgalar arasında bocalarken emir aldım, gemiyi paramparça ettim. گفت روزی کشتیی بر موج تیز ** من شکستم ز امر تا شد ریز ریز
Hepsinin canını al. Yalnız onların arasından filân kadınla filân çocuğun canını alma dedin. پس بگفتی قبض کن جان همه ** جز زنی و غیر طفلی زان رمه
Her biri bir tahta üstünde kaldı. Dalgalar, o tahtayı sürüklemeye başladılar. هر دو بر یک تخته‌ای در ماندند ** تخته را آن موج‌ها می‌راندند