English    Türkçe    فارسی   

6
506-555

  • Korkaklığından dostunu da korkutur. Böyle yoldaşı düşman bil, dost değil.
  • یار را ترسان کند ز اشتردلی  ** این چنین همره عدو دان نه ولی 

  • Bu yol, insanın canıyla başıyla oynayacağı yoldur. Her meşelikte, her sazlıkta yufka yüreklileri geriye çevirecek bir âfet vardır.
  • راه جان‌بازیست و در هر غیشه‌ای  ** آفتی در دفع هر جان‌شیشه‌ای 

  • Din yolu, her puşt tabiatlının gideceği yol değildir. bu yüzden de tehlikelerle doludur.
  • راه دین زان رو پر از شور و شرست  ** که نه راه هر مخنث گوهرست 

  • Yoldaki bu korku, unu kepekten ayıran elek gibi insanların da yüreklilerini yüreksizlerinden ayırt eder.
  • در ره این ترس امتحانهای نفوس  ** هم‌چو پرویزن به تمییز سبوس 

  • Yol, nasıl yoldur? Gidenlerin ayak izleri ile dopdolu bir yol. Dost nasıl dosttur? Rey ve tedbir bakımından merdivene benzeyen, seni aklı ile her an irşat edip yücelten dost. 510
  • راه چه بود پر نشان پایها  ** یار چه بود نردبان رایها 

  • Tutalım ki ihtiyatlısın da seni kurt kapmadı. İyi ama topluluk olmadıkça o neşeyi bulamazsın ki.
  • گیرم آن گرگت نیابد ز احتیاط  ** بی ز جمعیت نیابی آن نشاط 

  • Yalnız olarak bir yolda neşeli neşeli giden kişinin neşesi, dostlarla, yoldaşlarla giderse birken yüz olur.
  • آنک تنها در رهی او خوش رود  ** با رفیقان سیر او صدتو شود 

  • Eşek, ağır canlı olduğu halde eşeğiyle dostu ile giderse neşelenir kuvvet bulur.
  • با غلیظی خر ز یاران ای فقیر  ** در نشاط آید شود قوت‌پذیر 

  • Kervandan ayrılıp,yalnız yol almaya kalkışan eşeğe o yol, yüz kere daha uzar, o derece yorulur.
  • هر خری کز کاروان تنها رود  ** بر وی آن راه از تعب صدتو شود 

  • O çölü yalnız olarak aşıncaya kadar kaç sopa fazla yer, kaç kere fazla nodullanır. 515
  • چند سیخ و چند چوب افزون خورد  ** تا که تنها آن بیابان را برد 

  • O eşek sana der ki: Eşek değilsen yola böyle yalnız düşme. Sen de bu öğüdü iyi dinle.
  • مر ترا می‌گوید آن خر خوش شنو  ** گر نه‌ای خر هم‌چنین تنها مرو 

  • Yolu gözeterek tenhaca ve güzel güzel giden, şüphe yok ki dostlarla daha güzel gider.
  • آنک تنها خوش رود اندر رصد  ** با رفیقان بی‌گمان خوشتر رود 

  • Her peygamber, bu düz yolda mucize gösterdi, yoldaşları aradı.
  • هر نبیی اندرین راه درست  ** معجزه بنمود و همراهان بجست 

  • Duvarların yardımı olmasa evler, ambarlar nereden meydana gelirdi?
  • گر نباشد یاری دیوارها  ** کی برآید خانه و انبارها 

  • Her duvar, birbirinden ayrı olsa tavan, havada nasıl olur da direksiz, dayanaksız durur. 520
  • هر یکی دیوار اگر باشد جدا  ** سقف چون باشد معلق در هوا 

  • Kâtibin, kalemin yardımı olmasa kâğıt üstüne yazı mı yazılır, sayı mı dökülür?
  • گر نباشد یاری حبر و قلم  ** کی فتد بر روی کاغذها رقم 

  • Bir kişi kamışları yere döşese, fakat örüp hasır yapmasa nasıl durur? Bir yel geldi mi alır, uçuruverir.
  • این حصیری که کسی می‌گسترد  ** گر نپیوندد به هم بادش برد 

  • Allah, her cinsi eş yarattı, sonuçlar da topluluktan meydana geldi.
  • حق ز هر جنسی چو زوجین آفرید  ** پس نتایج شد ز جمعیت پدید 

  • Hâsılı adam söyledi, kuş söyledi... bahisleri uzadı gitti.
  • او بگفت و او بگفت از اهتزاز  ** بحثشان شد اندرین معنی دراز 

  • Mesnevi’yi kısa ve gönlün istediği bir şekilde düz. Macerayı özlü ve kısa anlat. 525
  • مثنوی را چابک و دلخواه کن  ** ماجرا را موجز و کوتاه کن 

  • Ondan sonra kuş dedi ki: Bu buğdaylar kimin? Adam, vasisi olmayan bir yetimin emaneti.
  • بعد از آن گفتش که گندم آن کیست  ** گفت امانت از یتیم بی وصیست 

  • Beni emin bildikleri için emanet ettiler, yetim malı dedi.
  • مال ایتام است امانت پیش من  ** زانک پندارند ما را متمن 

  • Kuş dedi ki: Ben pek açım. Şu anda bana leş bile helâl.
  • گفت من مضطرم و مجروح‌حال  ** هست مردار این زمان بر من حلال 

  • Müsaade et de ey emniyetli, zâhit ve muhterem zat, şu buğdaydan yiyeyim.
  • هین به دستوری ازین گندم خورم  ** ای امین و پارسا و محترم 

  • Adam, zaruret hakkında fetva veren de sensin. Fakat zaruretin, ihtiyacın yok da yersen suçlu olursun. 530
  • گفت مفتی ضرورت هم توی  ** بی‌ضرورت گر خوری مجرم شوی 

  • Hattâ zaruretin varsa bile çekinmek daha iyi. Fakat mademki yiyeceksin, parasını ver bari dedi.
  • ور ضرورت هست هم پرهیز به  ** ور خوری باری ضمان آن بده 

  • Kuş, o anda tamamiyle kendisinden geçmişti. Atı, yularını elinden almıştı.
  • مرغ پس در خود فرو رفت آن زمان  ** توسنش سر بستد از جذب عنان 

  • Buğdayları yedi ama tuzakta kala kaldı. Nice Yâsin okudu,nice En’am okudu.
  • چون بخورد آن گندم اندر فخ بماند  ** چند او یاسین و الانعام خواند 

  • Âciz kaldıktan sonra ister acıklan, ister ah et. Bu kara duman, o hale düşmeden gerekti.
  • بعد در ماندن چه افسوس و چه آه  ** پیش از آن بایست این دود سیاه 

  • Hırs ve heves, insanı harekete getirdi mi o zaman ey feryadıma yetişen, medet de. 535
  • آن زمان که حرص جنبید و هوس  ** آن زمان می‌گو کای فریادرس 

  • Çünkü bu feryat, Basra harap olmadan edilen feryattır. Belki bu sınıklık yüzünden Basra kurtulur.
  • کان زمان پیش از خرابی بصره است  ** بوک بصره وا رهد هم زان شکست 

  • Ey ağlayan dövünen, bana Basra’yla Musul yıkılmadan ağla, dövün!
  • ابک لی یا باکیی یا ثاکلی  ** قبل هدم البصرة و الموصل 

  • Ölümden evvel feryat et, başına topraklar saç. Ölümden sonraysa ağlama, dayan.
  • نح علی قبل موتی واغتفر  ** لا تنح لی بعد موتی واصطبر 

  • Ben felâkete düşmeden, helâk olmadan ağla bana, felâket tufanından sonraysa ağlamayı bırak.
  • ابک لی قبل ثبوری فی‌النوی  ** بعد طوفان النوی خل البکا 

  • Şeytan, yolunu vurmadan Yâsin okumak gerek. 540
  • آن زمان که دیو می‌شد راه‌زن  ** آن زمان بایست یاسین خواندن 

  • Kervan vurulup kırılmadan hayvan döv de yol alsın ey kervancı.
  • پیش از آنک اشکسته گردد کاروان  ** آن زمان چوبک بزن ای پاسبان 

  • Bir kervancı,hırsızlar,tacirlerin mallarını tamamiyle alıp götürünceye kadar susması, ondan sonra gürültüye kalkışması
  • حکایت پاسبان کی خاموش کرد تا دزدان رخت تاجران بردند به کلی بعد از آن هیهای و پاسبانی می‌کرد 

  • Bir kervan muhafızı uyunmuştu. Hırsız gelip kervanı soydu, aldığı malları toprağa gömdü.
  • پاسبانی خفت و دزد اسباب برد  ** رختها را زیر هر خاکی فشرد 

  • Sabahleyin kervan halkı uyandı, malların, gümüşlerin, develerin yerinde yeller esiyordu.
  • روز شد بیدار شد آن کاروان  ** دید رفته رخت و سیم و اشتران 

  • Mallarımız ne oldu yahu? Söyle bakalım dediler.
  • پس بدو گفتند ای حارس بگو  ** که چه شد این رخت و این اسباب کو 

  • Dedi ki: Gece hırsızlar geldiler. Gözümüzün önünde ne var ne yoksa alıp götürdüler. 545
  • گفت دزدان آمدند اندر نقاب  ** رختها بردند از پیشم شتاب 

  • Halk, a kum tepesine benzeyen herif, a arda kalasıca, sen ne yaptın? dediler.
  • قوم گفتندش که ای چو تل ریگ  ** پس چه می‌کردی کیی ای مردریگ 

  • Dedi ki: Ben bir kişiydim, onlar yiğit, gürbüz, silâhlı bir alay adamdı.
  • گفت من یک کس بدم ایشان گروه  ** با سلاح و با شجاعت با شکوه 

  • Halk pekâlâ dedi, savaşmayacaktın bari uyanın kalkın diye bağırsaydın.
  • گفت اگر در جنگ کم بودت امید  ** نعره‌ای زن کای کریمان برجهید 

  • Dedi ki: Bağırmak istedim ama tam o sırada bana bıçak, kılıç gösterip sus, yoksa acımadan seni keseriz demek istediler.
  • گفت آن دم کارد بنمودند و تیغ  ** که خمش ورنه کشیمت بی‌دریغ 

  • Ben de korkudan ağzımı kapadım. Fakat şimdi istediğiniz kadar bağırıp çağırayım. 550
  • آن زمان از ترس بستم من دهان  ** این زمان هیهای و فریاد و فغان 

  • O zaman soluk bile alamıyordum, fakat şimdi dilediğiniz kadar feryat edeyim!
  • آن زمان بست آن دمم که دم زنم  ** این زمان چندانک خواهی هی کنم 

  • Kötü ve rüsva, şeytan, ömrünü zâyettikten sonra “Euzü” çekmek, “Fâtiha” okumak beyhudedir.
  • چونک عمرت برد دیو فاضحه  ** بی‌نمک باشد اعوذ و فاتحه 

  • Beyhudedir ama yine de gaflete düşmek, feryat etmekten daha kötüdür ya.
  • گرچه باشد بی‌نمک اکنون حنین  ** هست غفلت بی‌نمک‌تر زان یقین 

  • Sen de beyhude olsa, tatsız tuzsuz bulunsa bile yine feryat et, sızlan; ey yüce ve üstün Allah, de... Lûtfet bu hor kişilere bir bak.
  • هم‌چنین هم بی‌نمک می‌نال نیز  ** که ذلیلان را نظر کن ای عزیز 

  • Feryada erişme zamanı da kaadirsin, o zaman geçince de. Allah’ım senden bir şey eksilmez ki! 555
  • قادری بی‌گاه باشد یا به گاه  ** از تو چیزی فوت کی شد ای اله