-
دانهی معنی بگیرد مرد عقل ** ننگرد پیمانه را گر گشت نقل
- Akıllı kişi taneyi alır, ölçek var mı, yok mu? Ona bakmaz.
-
ماجرای بلبل و گل گوش دار ** گر چه گفتی نیست آن جا آشکار
- Aralarında sözden eser yok, fakat bülbülle gülün macerasına dinle!
-
سخن گفتن به زبان حال و فهم کردن آن
- Hâl diliyle söz söyleyiş ve anlaşılması
-
ماجرای شمع با پروانه نیز ** بشنو و معنی گزین کن ای عزیز 3625
- Mumla pervanenin başından geçenleri duy, bunların manasına vâkıf ol güzelim.
-
گر چه گفتی نیست سر گفت هست ** هین ببالا پر مپر چون جغد پست
- Aralarında bir söz yok ama sözün sırrı, manası var ya. Agâh ol, yücelere uç, baykuş gibi aşağılarda uçma.
-
گفت در شطرنج کاین خانهی رخ است ** گفت خانه از کجاش آمد بدست
- Birisi “Burası satrançta ruh hanesi” demiş. Bu sözü duyan “O, evi nereden elde etmiş?”
-
خانه را بخرید یا میراث یافت ** فرخ آن کس کاو سوی معنی شتافت
- Satın mı almış, yoksa mirasa mı konmuş?” diye sormuş. Ne mutlu mana anlayana!
-
گفت نحوی زید عمرا قد ضرب ** گفت چونش کرد بیجرمی ادب
- Nahivcilerden biri “Zeyd, Amr’ı dövdü” diye bir misal getirmiş. Dinleyen “Suçu yokken neye dövmüş?
-
عمرو را جرمش چه بد کان زید خام ** بیگنه او را بزد همچون غلام 3630
- Amr’ın ne suçu varmış ki o çiğ Zeyd, onu köleler gibi suçsuz dövüyor?” der.
-
گفت این پیمانهی معنی بود ** گندمی بستان که پیمانه است رد
- Nahivci, “Bu, mana ölçeğinden ibaret. Sen buğdayı almaya bak, ölçeğe lüzum yok.
-
زید و عمرو از بهر اعراب است و ساز ** گر دروغ است آن تو با اعراب ساز
- Zeyd’le Amr, irap için kullanılan misallerde geçer, onlar yalan olsa bile sen irabı düzeltmeye çalış!” derse de,