گردش او را نه اجر و نه عقاب ** که اختیار آمد هنر وقت حساب
Fakat düşünüşünden dolayı ne bir sevaba girer, ne bir günaha. Çünkü hesap vakti sevap ta ihtiyarî olarak yapılan işe verilir, azap da!
جمله عالم خود مسبح آمدند ** نیست آن تسبیح جبری مزدمند
Zaten bütün âlem Allah’ı tesbik eder… Fakat bu zoraki tesbihten, bir sevap elde edilemez.
تیغ در دستش نه از عجزش بکن ** تا که غازی گردد او یا راه‌زن3290
Erin eline kılıcı ver, onu acizlikten kurtar, onu kudret sahibi yap da ya gazi olsun, ya yol kesici eşkıya!
زانک کرمنا شد آدم ز اختیار ** نیم زنبور عسل شد نیم مار
Âdem, “Keremnâ” sırrına, dilediğini yapabilme kudretiyle erişti… İnsanların yarısı bal arısı oldu, yarısı yılan!
مومنان کان عسل زنبوروار ** کافران خود کان زهری همچو مار
Müminler, bal arısı gibi bal madeni oldular… Kâfirler, yılan gibi zehir madeni!
زانک مومن خورد بگزیده نبات ** تا چو نحلی گشت ریق او حیات
Çünkü mümin, seçilmiş, helâl otlar yer, tükürüğü bile bal arısı gibi hayat verir!
باز کافر خورد شربت از صدید ** هم ز قوتش زهر شد در وی پدید
Kâfire gelince, irin şerbeti içer, gıdasından da zehir meydana gelir!
اهل الهام خدا عین الحیات ** اهل تسویل هوا سم الممات3295
Allah ilhamına erenler, hayatın ta kendisi kesilirler, hava ve hevesle süslenenler ise ölüm zehiri!
در جهان این مدح و شاباش و زهی ** ز اختیارست و حفاظ آگهی
İyilik edenler, ihtiyarlarıyla iyilik ederler, uyanık hareketleriyle kendilerini korurlar da o yüzden övülürler, takdir edilirler. Cihandaki bu medihler, bu takdirler, hep ihtiyar yüzünden meydana gelir.
جمله رندان چونک در زندان بوند ** متقی و زاهد و حق‌خوان شوند
Külhaniler, zindanda oldukça Allah’tan çekinirler, zahit olurlar, Allah’ı anarlar!