English    Türkçe    فارسی   

1
1844-1893

  • گفت ای یحیی بیا در من گریز ** تا پناهت باشم از شمشیر تیز
  • “O Yahyá,” it said, “come, take refuge in me, that I may be thy shelter from the sharp sword.”

  • وداع کردن طوطی خواجه را و پریدن‌‌
  • How the parrot bade farewell to the merchant and flew away.

  • یک دو پندش داد طوطی بی‌‌نفاق ** بعد از آن گفتش سلام الفراق‌‌ 1845
  • The parrot gave him one or two counsels devoid of hypocrisy and after that bade him the farewell of parting.

  • خواجه گفتش فی أمان الله برو ** مر مرا اکنون نمودی راه نو
  • The merchant said to her, “Go, God protect thee! Just now thou hast shown to me a new Way.”

  • خواجه با خود گفت کاین پند من است ** راه او گیرم که این ره روشن است‌‌
  • Said the merchant to himself, “This is the counsel for me; I will take her Way, for this Way is shining with light.

  • جان من کمتر ز طوطی کی بود ** جان چنین باید که نیکو پی بود
  • How should my soul be meaner than the parrot? The soul ought to follow a good track like this.”

  • مضرت تعظیم خلق و انگشت نمای شدن‌‌
  • The harmfulness of being honoured by the people and of becoming conspicuous.

  • تن قفس شکل است تن شد خار جان ** در فریب داخلان و خارجان‌‌
  • The body is cage-like: the body, amidst the cajoleries of those who come in and go out, became a thorn to the soul.

  • اینش گوید من شوم هم راز تو ** و آنش گوید نی منم انباز تو 1850
  • This one says to him, “I will be thy confidant,” and that one says, “Nay, I am thy partner.”

  • اینش گوید نیست چون تو در وجود ** در جمال و فضل و در احسان و جود
  • This one says to him, “There is none in existence like thee for beauty and eminence and for kindness and liberality.”

  • آنش گوید هر دو عالم آن تست ** جمله جانهامان طفیل جان تست‌‌
  • That one says to him, “Both the worlds are thine, all our souls are thy soul's parasites.”

  • او چو بیند خلق را سر مست خویش ** از تکبر می‌‌رود از دست خویش‌‌
  • When he sees the people intoxicated with (desire for) him, because of arrogance he loses self-control.

  • او نداند که هزاران را چو او ** دیو افکنده ست اندر آب جو
  • He does not know that the Devil has cast thousands like him into the water of the river (of destruction).

  • لطف و سالوس جهان خوش لقمه‌‌ای است ** کمترش خور کان پر آتش لقمه‌‌ای است‌‌ 1855
  • The world's flattery and hypocrisy is a sweet morsel: eat less of it (eat it not), for it is a morsel full of fire.

  • آتشش پنهان و ذوقش آشکار ** دود او ظاهر شود پایان کار
  • Its fire is hidden and its taste is manifest: its smoke becomes visible in the end.

  • تو مگو آن مدح را من کی خورم ** از طمع می‌‌گوید او پی می‌‌برم‌‌
  • Do not say, “How should I swallow that praise? He is speaking from desire (for reward): I am on his track (and see quite well what he is after).”

  • مادحت گر هجو گوید بر ملا ** روزها سوزد دلت ز آن سوزها
  • If your belauder should satirise you in public, your heart would burn for (many) days on account of those scorches (of vituperation).

  • گر چه دانی کاو ز حرمان گفت آن ** کان طمع که داشت از تو شد زیان‌‌
  • Although you know that he (only) said it in disappointment because the hopes he had of you brought him no gain,

  • آن اثر می‌‌ماندت در اندرون ** در مدیح این حالتت هست آزمون‌‌ 1860
  • (Yet) the effect thereof is remaining within you. The same experience happens to you in the case of praise.

  • آن اثر هم روزها باقی بود ** مایه‌‌ی کبر و خداع جان شود
  • The effect of that too lasts for many days and becomes a source of arrogance and deception of the soul,

  • لیک ننماید چو شیرین است مدح ** بد نماید ز آن که تلخ افتاد قدح‌‌
  • But it does not show itself, because praise is sweet; (in the case of blame) the evil shows itself, because blame is bitter.

  • همچو مطبوخ است و حب کان را خوری ** تا به دیری شورش و رنج اندری‌‌
  • It (blame) is like (bitter) decoctions and pills which you swallow and for a long time you are in disturbance and pain,

  • ور خوری حلوا بود ذوقش دمی ** این اثر چون آن نمی‌‌پاید همی‌‌
  • Whereas, if you eat halwá (sweetmeat), its taste is momentary: this effect, like the other, is not enduring for ever.

  • چون نمی‌‌پاید همی‌‌پاید نهان ** هر ضدی را تو به ضد او بدان‌‌ 1865
  • Since it does not endure (perceptibly), it endures imperceptibly: recognise every opposite by means of its opposite.

  • چون شکر پاید نهان تاثیر او ** بعد حینی دمل آرد نیش جو
  • When the effect of sugar endures (remains latent), after a while it produces boils that call for the lancet.

  • نفس از بس مدحها فرعون شد ** کن ذلیل النفس هونا لا تسد
  • The fleshly soul was made a Pharaoh by (receiving) many praises: be lowly of spirit through meekness, do not domineer.

  • تا توانی بنده شو سلطان مباش ** زخم کش چون گوی شو چوگان مباش‌‌
  • So far as you can, become a slave, do not be a monarch. Suffer blows: become like the ball, do not be the bat.

  • ور نه چون لطفت نماند وین جمال ** از تو آید آن حریفان را ملال‌‌
  • Otherwise, when this elegance and beauty remains with you no more, you will be loathed by those companions.

  • آن جماعت کت همی‌‌دادند ریو ** چون ببینندت بگویندت که دیو 1870
  • The set of people who used to flatter you deceitfully, when they behold you will call you a devil.

  • جمله گویندت چو بینندت به در ** مرده‌‌ای از گور خود بر کرد سر
  • When they see you at their doors, they all will cry, “Truly a dead man has risen from the grave.”

  • همچو امرد که خدا نامش کنند ** تا بدین سالوس در دامش کنند
  • (You will be) like the beardless youth whom they address as “Lord” that by this hypocrisy they may make entrap him.

  • چون که در بد نامی آمد ریش او ** دیو را ننگ آید از تفتیش او
  • As soon as he has grown a beard in infamy, the Devil is ashamed to search after him.

  • دیو سوی آدمی شد بهر شر ** سوی تو ناید که از دیوی بتر
  • The Devil approaches Man for the sake of wickedness: he does not approach you because you are worse than the Devil.

  • تا تو بودی آدمی دیو از پی‌‌ات ** می‌‌دوید و می‌‌چشانید او می‌‌ات‌‌ 1875
  • So long as you were a man the Devil was running at your heels and bidding you taste (his) wine.

  • چون شدی در خوی دیوی استوار ** می‌‌گریزد از تو دیو نابکار
  • Since you have become confirmed in devilry, the good-for-nothing Devil is fleeing from you!

  • آن که اندر دامنت آویخت او ** چون چنین گشتی ز تو بگریخت او
  • He who (formerly) clung to your skirt fled from you when you became like this.

  • تفسیر ما شاء الله کان‌‌
  • Explanation of (the Tradition) “Whatsoever God wills cometh to pass.”

  • این همه گفتیم لیک اندر بسیچ ** بی‌‌عنایات خدا هیچیم هیچ‌‌
  • We have spoken all these words, but in preparing ourselves (for the journey before us) we are naught, naught without the favours of God.

  • بی‌‌عنایات حق و خاصان حق ** گر ملک باشد سیاه استش ورق‌‌
  • Without the favours of God and God's elect ones, angel though he be, his page is black.

  • ای خدا ای فضل تو حاجت روا ** با تو یاد هیچ کس نبود روا 1880
  • O God, O Thou whose bounty fulfils (every) need, it is not allowable to mention any one beside Thee.

  • این قدر ارشاد تو بخشیده‌‌ای ** تا بدین بس عیب ما پوشیده‌‌ای‌‌
  • This amount of guidance Thou hast bestowed (upon us); till this (present time) Thou hast covered up many a fault of ours.

  • قطره‌‌ای دانش که بخشیدی ز پیش ** متصل گردان به دریاهای خویش‌‌
  • Cause the drop of knowledge which Thou gavest (us) heretofore to become united with Thy seas.

  • قطره‌‌ای علم است اندر جان من ** وارهانش از هوا وز خاک تن‌‌
  • In my soul there is a drop of knowledge: deliver it from sensuality and from the body's clay,

  • پیش از آن کاین خاکها خسفش کنند ** پیش از آن کاین بادها نشفش کنند
  • Before these clays drink it up, before these winds absorb it,

  • گر چه چون نشفش کند تو قادری ** کش از ایشان واستانی واخری‌‌ 1885
  • Although, when they absorb it, Thou art able to take it back from them and redeem it.

  • قطره‌‌ای کاو در هوا شد یا که ریخت ** از خزینه‌‌ی قدرت تو کی گریخت‌‌
  • The drop that vanished in the air or was spilled (on the earth)—when did it flee (escape) from the storehouse of Thy omnipotence?

  • گر در آید در عدم یا صد عدم ** چون بخوانیش او کند از سر قدم‌‌
  • If it enter into non-existence or a hundred non-existences, it will make a foot of its head (will return in headlong haste) when Thou callest it.

  • صد هزاران ضد ضد را می‌‌کشد ** بازشان حکم تو بیرون می‌‌کشد
  • Hundreds of thousands of opposites are killing their opposites: Thy decree is drawing them forth again (from non-existence).

  • از عدمها سوی هستی هر زمان ** هست یا رب کاروان در کاروان‌‌
  • There is caravan on caravan, O Lord, (speeding) continually from non-existence towards existence.

  • خاصه هر شب جمله افکار و عقول ** نیست گردد غرق در بحر نغول‌‌ 1890
  • In particular, every night all thoughts and understandings become naught, plunged in the deep Sea;

  • باز وقت صبح آن اللهیان ** بر زنند از بحر سر چون ماهیان‌‌
  • Again at the time of dawn those Divine ones lift up their heads from the Sea, like fishes.

  • در خزان آن صد هزاران شاخ و برگ ** از هزیمت رفته در دریای مرگ‌‌
  • In autumn the myriads of boughs and leaves go in rout into the sea of Death,

  • زاغ پوشیده سیه چون نوحه‌‌گر ** در گلستان نوحه کرده بر خضر
  • (While) in the garden the crow clothed in black like a mourner makes lament over the (withered) greenery.