English    Türkçe    فارسی   

2
2151-2200

  • ز آن که انبوهی و جمع کاروان ** ره زنان را بشکند پشت و سنان‏
  • Because the throng and multitude of a caravan will break the backs and spears of the highwaymen.
  • چون دو چشم دل نداری ای عنود ** که نمی‏دانی تو هیزم را ز عود
  • Inasmuch as you have not the heart's two eyes, O contumacious man, so that you cannot distinguish firewood from aloes-wood,
  • چون که گنجی هست در عالم مرنج ** هیچ ویران را مدان خالی ز گنج‏
  • (You may despair of finding the true friend of God; but) since there exists a treasure in the world, do not grieve: deem no ruined place empty of treasure.
  • قصد هر درویش می‏کن از گزاف ** چون نشان یابی بجد می‏کن طواف‏
  • Betake yourself to every dervish at random, and when you find the mark (of the true saint), frequent (him) assiduously.
  • چون تو را آن چشم باطن بین نبود ** گنج می‏پندار اندر هر وجود 2155
  • As the inward-seeing eye was not (granted) to you, think always (that) the treasure (may be) in everybody.
  • وحی کردن حق تعالی به موسی علیه السلام که چرا به عیادت من نیامدی‏
  • How the high God revealed to Moses, on whom be peace, (the words), “Wherefore didst not thou visit Me in sickness?”
  • آمد از حق سوی موسی این عتاب ** کای طلوع ماه دیده تو ز جیب‏
  • To Moses there came from God this reproach: “O thou who hast seen the rising of the moon from thy bosom,
  • مشرقت کردم ز نور ایزدی ** من حقم رنجور گشتم نامدی‏
  • Thou whom I have made (radiant as) the place of sunrise by (illumining thee with) the Divine Light! I am God, I fell sick, thou camest not.”
  • گفت سبحانا تو پاکی از زیان ** این چه رمز است این بکن یا رب بیان‏
  • Moses said, “O Thou transcendent in Thy glory, Thou art clear of loss (defect). What mystery is this? Explain this, O Lord!”
  • باز فرمودش که در رنجوریم ** چون نپرسیدی تو از روی کرم‏
  • God said unto him again, “Wherefore in My sickness didst not thou kindly ask after Me?”
  • گفت یا رب نیست نقصانی تو را ** عقل گم شد این سخن را بر گشا 2160
  • He answered, “O Lord, Thou hast no imperfection. (My) understanding is lost: unfold (the meaning of) these words.”
  • گفت آری بنده خاص گزین ** گشت رنجور او منم نیکو ببین‏
  • God said, “Yea; a favourite and chosen slave (of Mine) fell sick. I am he. Consider well!
  • هست معذوریش معذوری من ** هست رنجوریش رنجوری من‏
  • His excusability (infirmity) is My excusability, his sickness is My sickness.”
  • هر که خواهد همنشینی خدا ** تا نشیند در حضور اولیا
  • Whoever wishes to sit with God, let him sit in the presence of the saints.
  • از حضور اولیا گر بسکلی ** تو هلاکی ز آن که جزوی بی‏کلی‏
  • If you are broken off (divided) from the presence of the saints, you are in perdition, because you are a part without the whole.
  • هر که را دیو از کریمان وابرد ** بی‏کسش یابد سرش را او خورد 2165
  • Whomsoever the Devil cuts off from the noble (saints), he finds him without any one (to help him), and he devours his head.
  • یک بدست از جمع رفتن یک زمان ** مکر دیو است بشنو و نیکو بدان‏
  • To go for one moment a single span apart from the community (of saints) is (a result of) the Devil's guile. Hearken, and know (it) well.
  • تنها کردن باغبان صوفی و فقیه و علوی را از همدیگر
  • How the gardener isolated the Súfí, the jurist, and the descendant of ‘Alí from one another.
  • باغبانی چون نظر در باغ کرد ** دید چون دزدان به باغ خود سه مرد
  • A gardener, when he looked into the orchard, saw three men in his orchard, as (though they were) thieves:
  • یک فقیه و یک شریف و صوفیی ** هر یکی شوخی بدی لایوفیی‏
  • A jurist and a Sharíf and a Súfí: each one an impudent, knavish and perfidious rogue.
  • گفت با اینها مرا صد حجت است ** لیک جمع‏اند و جماعت قوت است‏
  • He said, “I have a hundred arguments against these fellows, but they are united, and a united party is (a source of) strength.
  • بر نیایم یک تنه با سه نفر ** پس ببرمشان نخست از همدگر 2170
  • I cannot cope singly with three persons, so first I will sunder them from one another.
  • هر یکی را من به سویی افکنم ** چون که تنها شد سبیلش بر کنم‏
  • I will cause each one to set out in a (different) direction, and when each is alone, I will tear out his moustache.”
  • حیله کرد و کرد صوفی را به راه ** تا کند یارانش را با او تباه‏
  • He employed a ruse and got the Súfí away, that he might poison (the minds of) his friends against him.
  • گفت صوفی را برو سوی وثاق ** یک گلیم آور برای این رفاق‏
  • He said to the Súfí, “Go to the house and fetch a rug for these companions (of yours).”
  • رفت صوفی گفت خلوت با دو یار ** تو فقیهی وین شریف نامدار
  • (As soon as) the Súfí departed, he (the gardener) said in private to the two friends, “Thou art a jurist, and this (other) is a renowned Sharíf.
  • ما به فتوی تو نانی می‏خوریم ** ما به پر دانش تو می‏پریم‏ 2175
  • ’Tis according to thy legal decision that we eat a loaf (of bread): ’tis by the wings of thy knowledge that we fly.
  • وین دگر شه زاده و سلطان ماست ** سید است از خاندان مصطفاست‏
  • And this other is our prince and sovereign: he is a Sayyid, he is of the House of Mustafá (Mohammed).
  • کیست آن صوفی شکم خوار خسیس ** تا بود با چون شما شاهان جلیس‏
  • Who is this gluttonous vile Súfí, that he should associate with kings like you?
  • چون بیاید مر و را پنبه کنید ** هفته‏ای بر باغ و راغ من زنید
  • When he comes (back), drive him away and take possession of my orchard and field for a week.
  • باغ چه بود جان من آن شماست ** ای شما بوده مرا چون چشم راست‏
  • What is (it to offer you) my orchard? My life is yours, O ye who have (always) been (as dear to me) as my right eye.”
  • وسوسه کرد و مر ایشان را فریفت ** آه کز یاران نمی‏باید شکیفت‏ 2180
  • He made evil suggestions and beguiled them. Ah, one must not patiently suffer the loss of friends.
  • چون به ره کردند صوفی را و رفت ** خصم شد اندر پیش با چوب زفت‏
  • When they had turned the Súfí away and he was gone, the enemy went after him with a stout cudgel.
  • گفت ای سگ صوفیی باشد که تیز ** اندر آیی باغ ما تو از ستیز
  • “O dog,” he cried, “is it Súfism that of a sudden you come into my orchard in spite (of me)?
  • این جنیدت ره نمود و بایزید ** از کدامین شیخ و پیرت این رسید
  • Did Junayd or Báyazíd direct you to behave in this way? From what Shaykh and Pír did this (instruction) reach you?”
  • کوفت صوفی را چو تنها یافتش ** نیم کشتش کرد و سر بشکافتش‏
  • He beat the Súfí when he found him alone; he half killed him and cracked his head.
  • گفت صوفی آن من بگذشت لیک ** ای رفیقان پاس خود دارید نیک‏ 2185
  • Said the Súfí, “Mine is over, but O comrades, take good care of yourselves!
  • مر مرا اغیار دانستید هان ** نیستم اغیارتر زین قلتبان‏
  • Ye regarded me as an alien. Look out! I am not more alien than this scoundrel.
  • این چه من خوردم شما را خوردنی است ** وین چنین شربت جزای هر دنی است‏
  • That (cup) which I have drunk must be drunk by you, and such a draught as this is the due of every cad.”
  • این جهان کوه است و گفت‏وگوی تو ** از صدا هم باز آید سوی تو
  • This world is (like) the mountain, and (all) thy words come back to thee from the echo.
  • چون ز صوفی گشت فارغ باغبان ** یک بهانه کرد ز آن پس جنس آن‏
  • After the gardener had finished with the Súfí, he invented a pretext of the same kind as the former,
  • کای شریف من برو سوی وثاق ** که ز بهر چاشت پختم من رقاق‏ 2190
  • Saying, “O my Sharíf, go to the house, for I have baked (some) thin cakes of bread for breakfast.
  • بر در خانه بگو قیماز را ** تا بیارد آن رقاق و قاز را
  • At the house-door tell Qaymáz to fetch those cakes and the goose.”
  • چون به ره کردش بگفت ای تیز بین ** تو فقیهی ظاهر است این و یقین‏
  • Having sent him off, he said (to the other), “O keen-sighted one, thou art a jurist; this is manifest and sure.
  • او شریفی می‏کند دعوی سرد ** مادر او را که داند تا که کرد
  • (But) he (thy friend) a Sharíf! ’Tis an absurd claim he is making. Who knows who committed adultery with his mother?
  • بر زن و بر فعل زن دل می‏نهید ** عقل ناقص و آن گهانی اعتماد
  • Will ye set your hearts (rely) on woman and the deeds of woman? (Will ye acknowledge her to be of) weak mind, and then (put) trust (in her)?
  • خویشتن را بر علی و بر نبی ** بسته است اندر زمانه بس غبی‏ 2195
  • Many a fool in the world has tacked himself on to ‘Alí and the Prophet—and there is many a fool in the world (who will believe him).”
  • هر که باشد از زنا و زانیان ** این برد ظن در حق ربانیان‏
  • Whoever is (born) of adultery and (is one) of the adulterous will think this concerning the men of God.
  • هر که بر گردد سرش از چرخها ** همچو خود گردنده بیند خانه را
  • Any one whose head is made giddy by (his own) gyrations sees the house turning round like himself.
  • آن چه گفت آن باغبان بو الفضول ** حال او بد، دور از اولاد رسول‏
  • What that vain talker, the gardener, said was (indicative of) his (own) condition; (it was) far from (being applicable to) the descendants of the Prophet.
  • گر نبودی او نتیجه مرتدان ** کی چنین گفتی برای خاندان‏
  • If he had not been the issue of apostates, how should he have spoken thus as regards (the Prophet's) House?
  • خواند افسونها شنید آن را فقیه ** در پیش رفت آن ستمکار سفیه‏ 2200
  • He used spells (guileful words), and the jurist hearkened to them. (Then) that insolent bully went after him (the Sharíf).