English    Türkçe    فارسی   

2
2674-2723

  • قلب را من کی سیه رو کرده‏ام ** صیرفی‏ام قیمت او کرده‏ام‏
  • When have I blackened the false coin's face? I am the money-changer: I have (only) valued it.

  • نیکوان را ره نمایی می‏کنم ** شاخه‏های خشک را بر می‏کنم‏ 2675
  • To the good I act as guide, the dry branches I rip off.

  • این علفها می‏نهم از بهر چیست ** تا پدید آید که حیوان جنس کیست‏
  • I lay these (different) sorts of fodder (before people)—for what purpose? In order that it may be seen of what kind the animal is.

  • گرگ از آهو چو زاید کودکی ** هست در گرگیش و آهویی شکی‏
  • When a wolf bears young to an antelope, and there is some doubt whether it (the young one) has the nature of wolf or antelope,

  • تو گیاه و استخوان پیشش بریز ** تا کدامین سو کند او گام تیز
  • Drop you grass and bones in front of it (and see) to which side it quickly steps.

  • گر به سوی استخوان آید سگ است ** ور گیا خواهد یقین آهو رگ است‏
  • If it comes towards the bones, it is canine; and if it craves the grass, it is assuredly of the antelope race.

  • قهر و لطفی جفت شد با همدگر ** زاد از این هر دو جهانی خیر و شر 2680
  • A wrath and a mercy were wedded to one another: from these twain was born the world of good and evil.

  • تو گیاه و استخوان را عرضه کن ** قوت نفس و قوت جان را عرضه کن‏
  • Offer grass and bones, offer the food of the flesh and the food of the spirit.

  • گر غذای نفس جوید ابتر است ** ور غذای روح خواهد سرور است‏
  • If he seek the food of the flesh, he is bobtailed (worthless), and if he desire the food of the spirit, he is a (spiritual) chief.

  • گر کند او خدمت تن هست خر ** ور رود در بحر جان یابد گهر
  • If he serve the body, he is an ass; and if he go into the sea of the spirit, he will find pearls.

  • گر چه این دو مختلف خیر و شراند ** لیک این هر دو به یک کار اندراند
  • Although these twain—good and evil—are different, yet these twain are (engaged) in one work.

  • انبیا طاعات عرضه می‏کنند ** دشمنان شهوات عرضه می‏کنند 2685
  • The prophets offer devotions, the enemies (of God) offer lusts.

  • نیک را چون بد کنم یزدان نی‏ام ** داعیم من خالق ایشان نی‏ام‏
  • How should I make the good man bad? I am not God. I am (only) a prompter, I am not their creator.

  • خوب را من زشت سازم رب نه‏ام ** زشت را و خوب را آیینه‏ام‏
  • (How) should I make the fair foul? I am not the Lord. I am (only) a mirror for the foul and the fair.

  • سوخت هندو آینه از درد را ** کاین سیه رو می‏نماید مرد را
  • The Hindoo burnt a mirror in vexation, saying, ‘This (mirror) causes a man to look black-faced.’

  • او مرا غماز کرد و راست گو ** تا بگویم زشت کو و خوب کو
  • He (God) hath made me an informer and truth-teller, that I may tell where the ugly one is and where the beautiful.

  • من گواهم بر گوا زندان کجاست ** اهل زندان نیستم ایزد گواست‏ 2690
  • I am a witness: how is prison (the right place) for a witness? I do not deserve (to go to) prison, God is the witness (to my innocence).

  • هر کجا بینم نهال میوه‏دار ** تربیتها می‏کنم من دایه‏وار
  • Wherever I see a fruitful sapling, I foster (it) diligently like a nurse.

  • هر کجا بینم درخت تلخ و خشک ** می‏برم تا وارهد از پشک مشک‏
  • Wherever I see a sour and dry tree, I cut it down, in order that the musk may be delivered (separated) from the dung.

  • خشک گوید باغبان را کای فتی ** مر مرا چه می‏بری سر بی‏خطا
  • The dry (tree) says to the gardener, ‘O young man, why do you cut off my head without fault (on my part)?’

  • باغبان گوید خمش ای زشت خو ** بس نباشد خشکی تو جرم تو
  • The gardener says, ‘Be silent, O evil-natured one! Is not thy dryness sin enough in thee?’

  • خشک گوید راستم من کژ نی‏ام ** تو چرا بی‏جرم می‏بری پیم‏ 2695
  • The dry (tree) says, ‘I am straight, I am not crooked: why are you houghing me (who am) without guilt?’

  • باغبان گوید اگر مسعودی‏ای ** کاشکی کژ بودی‏ای تر بودی‏ای‏
  • The gardener says, ‘Hadst thou been blest, would that thou wert crooked (if only) thou wert moist (full of sap).

  • جاذب آب حیاتی گشته‏ای ** اندر آب زندگی آغشتی‏ای‏
  • Thou wouldst have drawn (into thyself) the Water of Life: thou wouldst have been steeped in the Water of Life.

  • تخم تو بد بوده است و اصل تو ** با درخت خوش نبوده وصل تو
  • Thy seed and thy root were bad, and thou hast not been joined to a good tree.

  • شاخ تلخ ار با خوشی وصلت کند ** آن خوشی اندر نهادش بر زند
  • If the sour branch be joined to a sweet one, that sweetness will strike (impress itself) on its nature.’”

  • عنف کردن معاویه با ابلیس‏
  • How Mu‘áwiya dealt sternly with Iblís.

  • گفت امیر ای راه زن حجت مگو ** مر ترا ره نیست در من ره مجو 2700
  • Said the Amír, “O brigand, do not argue: there is no way for you (to penetrate) into me, (so) do not seek the way.

  • ره زنی و من غریب و تاجرم ** هر لباساتی که آری کی خرم‏
  • You are a brigand, and I am a stranger and merchant: how should I purchase any garments that you may bring?

  • گرد رخت من مگرد از کافری ** تو نه ای رخت کسی را مشتری‏
  • Do not prowl about my property, infidel as you are: you are not one to buy the property of anybody.

  • مشتری نبود کسی را راه زن ** ور نماید مشتری مکر است و فن‏
  • The brigand is not a buyer for (from) any person, and if he seem to be a buyer, ’tis (only his) deceit and artfulness.

  • تا چه دارد این حسود اندر کدو ** ای خدا فریاد ما را زین عدو
  • I wonder what this envier has in his gourd! O God, help us against this enemy!

  • گر یکی فصلی دگر در من دمد ** در رباید از من این ره زن نمد 2705
  • If he pronounce one more screed (of his spells) over me, this brigand will rob me of the mantle (of my faith).

  • نالیدن معاویه به حضرت حق تعالی از ابلیس و نصرت خواستن‏
  • How Mu‘áwiya complained of Iblís to the most high God and besought His aid.

  • این حدیثش همچو دود است ای اله ** دست گیر ار نه گلیمم شد سیاه‏
  • O God, this talk of his is like smoke: take my hand (and help me), or else my raiment is blackened.

  • من به حجت بر نیایم با بلیس ** کاوست فتنه‏ی هر شریف و هر خسیس‏
  • I cannot prevail in argument with Iblís, for he leads every one, noble and base (alike), into temptation.

  • آدمی که علم الاسما بک است ** در تک چون برق این سگ بی‏تک است‏
  • Adam, who is the lord of He taught (him) the Names, is powerless before the lightning-like onset of this cur.

  • از بهشت انداختش بر روی خاک ** چون سمک در شست او شد از سماک‏
  • He cast him from Paradise upon the face of the earth: he (Adam) fell from Simák into his net, like a fish,

  • نوحه‏ی إنا ظلمنا می‏زدی ** نیست دستان و فسونش را حدی‏ 2710
  • Crying in lamentation, ‘Verily, we have wronged (ourselves).’ There is no bound to his (Satan's) guile and imposture.

  • اندرون هر حدیث او شر است ** صد هزاران سحر در وی مضمر است‏
  • In his every saying there is mischief: myriads of enchantments are concealed in his mind.

  • مردی مردان ببندد در نفس ** در زن و در مرد افروزد هوس‏
  • He unmans men in a moment: he kindles vain desire in man and woman.

  • ای بلیس خلق سوز فتنه جو ** بر چی‏ام بیدار کردی راست گو
  • O Iblís, you that consume the people and seek to tempt them (to their ruin), on what ground did you awaken me? Tell the truth!”

  • باز تقریر ابلیس تلبیس خود را
  • How Iblís once more exhibited his deceit.

  • گفت هر مردی که باشد بد گمان ** نشنود او راست را با صد نشان‏
  • He said, “No man that thinks evil (is suspicious) would hearken to the truth notwithstanding a hundred signs (that pointed it out).

  • هر درونی که خیال‏اندیش شد ** چون دلیل آری خیالش بیش شد 2715
  • Every mind that has conceived fancies (suspicions)—when you bring forward proof, its fancy is increased.

  • چون سخن دروی رود علت شود ** تیغ غازی دزد را آلت شود
  • When (sound and true) words enter it, they become a disease (they are corrupted and falsified): the holy warrior's sword becomes a tool for the thief.

  • پس جواب او سکوت است و سکون ** هست با ابله سخن گفتن جنون‏
  • Therefore the answer to him is silence and rest: to talk with a fool is madness.

  • تو ز من با حق چه نالی ای سلیم ** تو بنال از شر آن نفس لئیم‏
  • Why do you complain to God of me, O simpleton? Complain of the wickedness of that vile fleshly soul.

  • تو خوری حلوا تو را دنبل شود ** تب بگیرد طبع تو مختل شود
  • You eat halwá (sweetmeat), (then) boils break out in you, fever lays hold of you, your health is disordered.

  • بی‏گنه لعنت کنی ابلیس را ** چون نبینی از خود آن تلبیس را 2720
  • You curse Iblís, guiltless (though he is). How do you not see (that) that deception (proceeds) from yourself?

  • نیست از ابلیس از تست ای غوی ** که چو روبه سوی دنبه می‏دوی‏
  • It is not (the fault) of Iblís, it is (the fault) of yourself, O misguided one, that you are going like a fox towards the sheep's fat tail.

  • چون که در سبزه ببینی دنبه را ** دام باشد این ندانی تو چرا
  • When you see the fat tails in the green field, ’tis a snare. Why are you ignorant of this?

  • ز آن ندانی کت ز دانش دور کرد ** میل دنبه چشم و عقلت کور کرد
  • You are ignorant because desire for the fat tail has made you far from knowledge and has blinded your (spiritual) eye and intelligence.