English    Türkçe    فارسی   

2
2912-2961

  • ضاله چه بود ناقه‏ای گم کرده‏ای ** از کفت بگریخته در پرده‏ای‏
  • What is the stray? You have lost a she-camel: (she has) fled from your herd into a veil (of concealment).

  • آمده در بار کردن کاروان ** اشتر تو ز آن میان گشته نهان‏
  • The caravaneers have begun to load, (but) your camel has disappeared from the midst (of the caravan).

  • می‏دوی این سو و آن سو خشک لب ** کاروان شد دور و نزدیک است شب‏
  • You are running to and fro with parched lips; the caravan is (now) far away, and night is near.

  • رخت مانده بر زمین در راه خوف ** تو پی اشتر دوان گشته به طوف‏ 2915
  • Your baggage is left on the ground, (lying) on the road of peril, (whilst) you are running about in search of the camel,

  • کای مسلمانان که دیده ست اشتری ** جسته بیرون بامداد از آخوری‏
  • Crying, “O Moslems, who has seen a camel which this morning escaped from a stable?

  • هر که بر گوید نشان از اشترم ** مژدگانی می‏دهم چندین درم‏
  • Whoever will tell (me) a clue to my camel, I will give so many dirhems as a reward (for the information).”

  • باز می‏جویی نشان از هر کسی ** ریش‏خندت می‏کند زین هر خسی‏
  • You are requesting clues from every one: every rascal is making a mock of you on this account,

  • کاشتری دیدیم می‏رفت این طرف ** اشتر سرخی به سوی آن علف‏
  • Saying, “We saw a camel going in this direction, a reddish camel (going) towards yonder pasturage.”

  • آن یکی گوید بریده گوش بود ** و آن دگر گوید جلش منقوش بود 2920
  • One (of them) says, “It was crop-eared,” and another says, “Its saddlecloth was embroidered.”

  • آن یکی گوید شتر یک چشم بود ** و آن دگر گوید ز گر بی‏پشم بود
  • One says, “The camel had (only) one eye,” and another says, “It (was suffering) from mange (and) had no hair.”

  • از برای مژدگانی صد نشان ** از گزافه هر خسی کرده بیان‏
  • For the sake of the reward every rascal, (speaking) at random, sets forth a hundred clues.

  • متردد شدن در میان مذهبهای مخالف و بیرون شو و مخلص یافتن‏
  • On being perplexed amidst discordant doctrines and finding (a means of) escape and deliverance.

  • همچنان که هر کسی در معرفت ** می‏کند موصوف غیبی را صفت‏
  • (This is) even as in the matter of knowledge (of God) every one describes (differently) the Unseen Object of description.

  • فلسفی از نوع دیگر کرده شرح ** باحثی مر گفت او را کرده جرح‏
  • The philosopher gives an explanation of another (a particular) kind; a scholastic theologian invalidates his statement;

  • و آن دگر در هر دو طعنه می‏زند ** و آن دگر از زرق جانی می‏کند 2925
  • And some one else jeers at both of them, while another hypocritically tires himself to death (trying to prove that he has real knowledge of God).

  • هر یک از ره این نشانها ز آن دهند ** تا گمان آید که ایشان ز آن ده‏اند
  • Each one (of them) gives these indications of the Way, in order that it may be supposed that they belong to that Village.

  • این حقیقت دان نه حق‏اند این همه ** نی بکلی گمرهانند این رمه‏
  • Know the truth to be this, (that) all these (various persons) are not in the right; nor (again) are this herd entirely astray,

  • ز انکه بی‏حق باطلی ناید پدید ** قلب را ابله به بوی زر خرید
  • Because nothing false is shown without the True: the fool bought (desired) spurious coin in the hope of (its being) gold.

  • گر نبودی در جهان نقدی روان ** قلبها را خرج کردن کی توان‏
  • If there were no current (genuine) coin in the world, how would it be possible to issue false coins?

  • تا نباشد راست کی باشد دروغ ** آن دروغ از راست می‏گیرد فروغ‏ 2930
  • Unless there be truth, how should there be falsehood? That falsehood receives brilliance (prestige and reputation) from truth.

  • بر امید راست کژ را می‏خرند ** زهر در قندی رود آن گه خورند
  • They buy (desire) the wrong in hope of (its being) the right: (if) poison go into a piece of sugar, then (and then only) they eat (poison).

  • گر نباشد گندم محبوب نوش ** چه برد گندم‏نمای جو فروش‏
  • If there be no savoury wheat, what shall he get who sells barley, pretending that it is wheat?

  • پس مگو کاین جمله دمها باطلند ** باطلان بر بوی حق دام دلند
  • Do not say, then, that all these utterances are false: the false (pretenders) are a snare to the heart on the ground of (because they give) hope of truth.

  • پس مگو جمله خیال است و ضلال ** بی‏حقیقت نیست در عالم خیال‏
  • Do not say, then, that all (this) is phantasy and error: without truth phantasy exists not in the world.

  • حق شب قدر است در شبها نهان ** تا کند جان هر شبی را امتحان‏ 2935
  • Truth is the Night of Power (which is) hidden amidst the (other) nights in order that the soul may make trial of every night.

  • نه همه شبها بود قدر ای جوان ** نه همه شبها بود خالی از آن‏
  • Not all nights are (the Night of) Power, O youth, nor are all nights void of that (Night).

  • در میان دلق پوشان یک فقیر ** امتحان کن و آن که حق است آن بگیر
  • Amongst the wearers of the dervish-cloak there is one (true) dervish: make trial, and accept him that is true.

  • مومن کیس ممیز کو که تا ** باز داند هیزکان را از فتی‏
  • Where is the sagacious and discerning believer, that he may distinguish effeminate wretches from men?

  • گر نه معیوبات باشد در جهان ** تاجران باشند جمله ابلهان‏
  • If there be no faulty things in the world, all fools would be (shrewd) merchants.

  • پس بود کالا شناسی سخت سهل ** چون که عیبی نیست چه نااهل و اهل‏ 2940
  • Then it would be very easy to know (the value of) goods: when there is no defect, what (is the difference between) the incompetent and the competent (appraiser)?

  • ور همه عیب است دانش سود نیست ** چون همه چوب است اینجا عود نیست‏
  • And if everything is faulty, knowledge is of no advantage: since everything here is (common) wood, aloes-wood is not (to be found).

  • آن که گوید جمله حقند احمقی است ** و انکه گوید جمله باطل او شقی است‏
  • He that says, “All are true”—’tis folly (on his part); and he that says, “All are false”—he is damned.

  • تاجران انبیا کردند سود ** تاجران رنگ و بو کور و کبود
  • Those who trade with the prophets have gained (thereby); those who trade with colour and scent (worldly vanities) are blind and blue (miserable).

  • می‏نماید مار اندر چشم مال ** هر دو چشم خویش را نیکو بمال‏
  • The snake (már) appears in the eye as riches (mál): rub both your eyes well!

  • منگر اندر غبطه‏ی این بیع و سود ** بنگر اندر خسر فرعون و ثمود 2945
  • Do not consider the happiness of this (worldly) traffic and profit: consider the perdition of Pharaoh and Thamúd.

  • امتحان هر چیزی تا ظاهر شود خیر و شری که در وی است‏
  • On making trial of everything, so that the good and evil which are in it may be brought to view.

  • اندر این گردون مکرر کن نظر ** ز انکه حق فرمود ثم ارجع بصر
  • Contemplate the sky repeatedly, for God hath said, Then turn thy gaze again (towards it).

  • یک نظر قانع مشو زین سقف نور ** بارها بنگر ببین هل من فطور
  • As regards this roof of light, be not content with one look: look (many) times, see, Are there any flaws?

  • چون که گفتت کاندر این سقف نکو ** بارها بنگر چو مرد عیب جو
  • Since He hath told you to look ofttimes at this goodly roof, as a man seeking faults,

  • پس زمین تیره را دانی که چند ** دیدن و تمییز باید در پسند
  • You may know, then, how much seeing and discerning the dark earth needs, to gain approval.

  • تا بپالاییم صافان را ز درد ** چند باید عقل ما را رنج برد 2950
  • In order that we may strain the pure (folk) from the dregs, how much tribulation must our minds endure!

  • امتحانهای زمستان و خزان ** تاب تابستان بهار همچو جان‏
  • The trials of winter and autumn, the heat of summer, spring like the spirit (of life),

  • بادها و ابرها و برقها ** تا پدید آرد عوارض فرق‏ها
  • Winds and clouds and lightnings—(all these are to the end) that (such) happenings may bring distinctions into view;

  • تا برون آرد زمین خاک رنگ ** هر چه اندر جیب دارد لعل و سنگ‏
  • (To the end) that dust-coloured (dusky) earth may bring forth all that it holds in its bosom, (whether) ruby or stone.

  • هر چه دزدیده ست این خاک دژم ** از خزانه‏ی حق و دریای کرم‏
  • Whatsoever this dark earth has stolen from the Treasury of God and the Sea of Bounty—

  • شحنه‏ی تقدیر گوید راست گو ** آن چه بردی شرح واده مو به مو 2955
  • Providence, the (Divine) governor, says, “Tell the truth! Declare what thou hast carried off, hair by hair.”

  • دزد یعنی خاک گوید هیچ هیچ ** شحنه او را در کشد در پیچ پیچ‏
  • The thief, that is, the earth, says, “Nothing, nothing!” The Governor (then) puts it to the torture.

  • شحنه گاهش لطف گوید چون شکر ** گه بر آویزد کند هر چه بتر
  • Sometimes the Governor speaks to it with kindness (sweet) as sugar; sometimes he hangs it up (in the air), and does his worst,

  • تا میان قهر و لطف آن خفیه‏ها ** ظاهر آید ز آتش خوف و رجا
  • In order that, between force and favour, those concealed things may be brought to sight through the fire of fear and hope.

  • آن بهاران لطف شحنه‏ی کبریاست ** و آن خزان تخویف و تهدید خداست‏
  • Spring is the kindness of the Almighty Governor, and Autumn is God's menace and intimidation,

  • و آن زمستان چار میخ معنوی ** تا تو ای دزد خفی ظاهر شوی‏ 2960
  • And Winter is the allegorical crucifixion, to the end that thou, O hidden thief, mayst be exposed.

  • پس مجاهد را زمانی بسط دل ** یک زمانی قبض و درد و غش و غل‏
  • Then (again), he that wages the (spiritual) warfare has at one time (joyous) expansion of heart, at another time (grievous) oppression and pain and torment,