English    Türkçe    فارسی   

2
68-117

  • نا مصور یا مصور گفتننت ** باطل آمد بی ز صورت رستنت
  • Your calling (God) “formless” (transcending forms) or “formed” (immanent in forms) is vain, without your departure from form (unless you yourself are freed from sense perception).

  • نامصور یا مصور پیش اوست ** کاو همه مغز است و بیرون شد ز پوست‏
  • (Whether God is) “formless” or “formed,” He is with him that is all kernel and has gone forth from the husk.

  • گر تو کوری نیست بر اعمی حرج ** ور نه رو کالصبر مفتاح الفرج‏ 70
  • If you are blind, ’tis no crime in the blind; (but) if not, go (persevere in purifying yourself), for patience is the key to success.

  • پرده‏های دیده را داروی صبر ** هم بسوزد هم بسازد شرح صدر
  • The medicine of patience will burn the veils over your eye and will also effect the opening of your breast (to Divine knowledge).

  • آینه‏ی دل چون شود صافی و پاک ** نقشها بینی برون از آب و خاک‏
  • When the mirror of your heart becomes clear and pure, you will behold images (which are) outside of (the world of) water and earth.

  • هم ببینی نقش و هم نقاش را ** فرش دولت را و هم فراش را
  • You will behold both the image and the image-Maker, both the carpet of (spiritual) empire and the carpet-Spreader.

  • چون خلیل آمد خیال یار من ** صورتش بت معنی او بت شکن‏
  • The phantom (seen in mystical vision) of my Friend seemed (to me) like Khalíl (Abraham)—its form an idol, its reality a breaker of idols.

  • شکر یزدان را که چون شد او پدید ** در خیالش جان خیال خود بدید 75
  • Thanks be to God that when he appeared, my spirit beheld in his phantom its own phantom (reflected image).

  • خاک درگاهت دلم را می‏فریفت ** خاک بر وی کاو ز خاکت می‏شکیفت‏
  • The dust of thy threshold was bewitching my heart: dust (woe) on him that was patient without thy dust!

  • گفتم ار خوبم پذیرم این از او ** ور نه خود خندید بر من زشت رو
  • I said, “If I am beautiful, I shall receive this (dust of Divine grace and love) from him; and if not, he has indeed laughed at ugly me.

  • چاره آن باشد که خود را بنگرم ** ور نه او خندد مرا من کی خرم‏
  • The (best) plan is this, that I look at myself (to see whether I am worthy of him); otherwise (if I am not worthy), he will laugh at me: how shall I buy (gain his love)?”

  • او جمیل است و محب للجمال ** کی جوان نو گزیند پیر زال‏
  • He is beautiful and a lover of beauty: how should a fresh young man choose a decrepit old woman?

  • خوب خوبی را کند جذب این بدان ** طیبات و طیبین بر وی بخوان‏ 80
  • The Beautiful attracts the beautiful (to itself): know this (for sure). Recite thereon (the text) the good women for the good men.

  • در جهان هر چیز چیزی جذب کرد ** گرم گرمی را کشید و سرد سرد
  • In this world everything attracts something: the hot draws the hot (to itself) and the cold the cold.

  • قسم باطل باطلان را می‏کشند ** باقیان از باقیان هم سر خوشند
  • The worthless sort attract the worthless; the lasting (those of lasting worth) are rejoiced by the lasting.

  • ناریان مر ناریان را جاذب‏اند ** نوریان مر نوریان را طالب‏اند
  • Those of the Fire attract those of the Fire, those of the Light seek those of the Light.

  • چشم چون بستی ترا تاسه گرفت ** نور چشم از نور روزن کی شکفت‏
  • When you shut your eye, you have a feeling of anguish: the eye cannot do without the light of the window.

  • تاسه‏ی تو جذب نور چشم بود ** تا بپیوندد به نور روز زود 85
  • Your discomfort was (caused by) the light in your eye straining to be joined speedily with the daylight.

  • چشم باز ار تاسه گیرد مر ترا ** دان که چشم دل ببستی بر گشا
  • If you feel distress (within) while your eyes are unclosed, know that you have shut the eye of your heart, (and) open it.

  • آن تقاضای دو چشم دل شناس ** کاو همی‏جوید ضیای بی‏قیاس‏
  • Recognise that that (distress) is the craving of the eyes of your heart which is seeking the immeasurable Light.

  • چون فراق آن دو نور بی‏ثبات ** تاسه آوردت گشادی چشمهات‏
  • Inasmuch as separation from those two impermanent lights brought you discomfort, (so that) you opened your eyes,

  • پس فراق آن دو نور پایدار ** تاسه می‏آرد مر آن را پاس دار
  • Separation, then, from those two steadfast (everlasting) lights will bring you discomfort: guard them (well)!

  • او چو می‏خواند مرا من بنگرم ** لایق جذب‏ام و یا بد پیکرم‏ 90
  • Since He is calling me, I will look to see whether I am worthy to be drawn (to Him) or whether I am ill-favoured.

  • گر لطیفی زشت را در پی کند ** تسخری باشد که او بر وی کند
  • If a charming person makes an ugly one (follow) at his heels, ’tis (but) a mockery that he makes of him.

  • کی ببینم روی خود را ای عجب ** تا چه رنگم همچو روزم یا چو شب‏
  • How, I wonder, shall I behold my own face, so as to see what complexion I have and whether I am like day or like night?

  • نقش جان خویش می‏جستم بسی ** هیچ می‏ننمود نقشم از کسی‏
  • For a long while I was seeking the image of my soul, (but) my image was not displayed (reflected) by any one.

  • گفتم آخر آینه از بهر چیست ** تا بداند هر کسی کاو چیست و کیست‏
  • “After all,” I said, “what is a mirror for? (The use of it is this), that every one may know what and who he is.”

  • آینه‏ی آهن برای پوستهاست ** آینه‏ی سیمای جان سنگین بهاست‏ 95
  • The mirror of iron is (only) for husks (external forms); the mirror that shows the aspect of the heart is of great price.

  • آینه‏ی جان نیست الا روی یار ** روی آن یاری که باشد ز آن دیار
  • The soul's mirror is naught but the face of the friend, the face of that friend who is of yonder country (the spiritual land).

  • گفتم ای دل آینه‏ی کلی بجو ** رو به دریا کار برناید به جو
  • I said, “O heart, seek the Universal Mirror, go to the Sea: the business will not succeed (be successfully accomplished) by means of the river.”

  • زین طلب بنده به کوی تو رسید ** درد مریم را به خرما بن کشید
  • In this quest thy slave (at last) arrived at thy dwelling-place, (as) the pains (of childbirth) drew Mary to the palm-tree.

  • دیده‏ی تو چون دلم را دیده شد ** این دل نادیده غرق دیده شد
  • When thine eye became an eye for my heart, my blind heart went and became drowned in vision.

  • آینه‏ی کلی ترا دیدم ابد ** دیدم اندر چشم تو من نقش خود 100
  • I saw that thou art the Universal Mirror unto everlasting: I saw my own image in thine eye.

  • گفتم آخر خویش را من یافتم ** در دو چشمش راه روشن یافتم‏
  • I said, “At last I have found myself: in his eyes I have found the shining Way.”

  • گفت وهمم کان خیال تست هان ** ذات خود را از خیال خود بدان‏
  • My false instinct said, “Beware! That (image) is (only) thy phantom: distinguish thy essence from thy phantom”;

  • نقش من از چشم تو آواز داد ** که منم تو تو منی در اتحاد
  • (But) my image gave voice (spoke) from thine eye (and said), “I am thou and thou art I in (perfect) oneness;

  • کاندر این چشم منیر بی‏زوال ** از حقایق راه کی یابد خیال‏
  • For how should a phantom find the way into this illumined eye which never ceases from (contemplating) the (Divine) realities?”

  • در دو چشم غیر من تو نقش خود ** گر ببینی آن خیالی دان و رد 105
  • (Thou saidst), “If you behold your image in the eyes of any other than me, know that ’tis a phantom and reprobate,

  • ز آن که سرمه‏ی نیستی در می‏کشد ** باده از تصویر شیطان می‏چشد
  • Because he (every one except me) is applying (to his eye) the collyrium of nonexistence (unreality) and is imbibing the wine of Satan's illusion-making.

  • چشمشان خانه‏ی خیال است و عدم ** نیستها را هست بیند لاجرم‏
  • Their eye is the home of phantasy and non-existence: necessarily it sees as existent the things which are non-existent;

  • چشم من چون سرمه دید از ذو الجلال ** خانه‏ی هستی است نه خانه‏ی خیال‏
  • (But) since my eye saw (got) collyrium from the Glorious (God), it is the home of (real) existence, not the home of phantasy.”

  • تا یکی مو باشد از تو پیش چشم ** در خیالت گوهری باشد چو یشم‏
  • So long as a single hair of you is before your eye, in your phantasy a pearl will be as jasper.

  • یشم را آن گه شناسی از گهر ** کز خیال خود کنی کلی عبر 110
  • You will know jasper from pearls (only) at the time when you pass away from (abandon) your phantasy entirely.

  • یک حکایت بشنو ای گوهر شناس ** تا بدانی تو عیان را از قیاس‏
  • O connoisseur of pearls, listen to a story, that you may distinguish actual seeing from (mere) inference.

  • هلال پنداشتن آن شخص خیال را در عهد عمر
  • How in the time of ‘Umar, may God be well-pleased with him, a certain person imagined that what he saw was the new moon.

  • ماه روزه گشت در عهد عمر ** بر سر کوهی دویدند آن نفر
  • The Fasting-month (Ramadán) came round in ‘Umar's time. Some people ran to the top of a hill,

  • تا هلال روزه را گیرند فال ** آن یکی گفت ای عمر اینک هلال‏
  • In order to take (the appearance of) the new moon as a good omen, and one of them said, “Look, O ‘Umar, here is the new moon!”

  • چون عمر بر آسمان مه را ندید ** گفت کاین مه از خیال تو دمید
  • As ‘Umar did not see the moon in the sky, he said, “This moon has risen from thy phantasy.

  • ور نه من بیناترم افلاک را ** چون نمی‏بینم هلال پاک را 115
  • Otherwise, (since) I am a better seer of the heavens (than thou), how is it that I do not see the pure crescent?

  • گفت تر کن دست و بر ابرو بمال ** آن گهان تو بر نگر سوی هلال‏
  • Wet thy hand,” said he, “and rub it on thine eyebrow, and then look up towards the new moon.”

  • چون که او تر کرد ابرو مه ندید ** گفت ای شه نیست مه شد ناپدید
  • When he wetted his eyebrow, he did not see the moon. “O King,” he said, “there is no moon; it has disappeared.”