English    Türkçe    فارسی   

2
686-735

  • چشم را ای چاره جو در لامکان ** هین بنه چون چشم کشته سوی جان‏
  • Come, O you that seek the remedy, set your eye on non-spatiality, as the eye of one (about to be) killed (turns) towards the spirit.
  • این جهان از بی‏جهت پیدا شده ست ** که ز بی‏جایی جهان را جا شده ست‏
  • This (spatial) world has been produced from that which is without spatial relations, for the world has received (the relation of) place from placelessness.
  • باز گرد از هست سوی نیستی ** طالب ربی و ربانیستی‏
  • Turn back from existence towards non-existence, (if) you seek the Lord and belong to the Lord.
  • جای دخل است این عدم از وی مرم ** جای خرج است این وجود بیش و کم‏
  • This non-existence is the place of income: do not flee from it; this existence of more and less is the place of expenditure.
  • کارگاه صنع حق چون نیستی است ** پس برون کارگه بی‏قیمتی است‏ 690
  • Since God's workshop is non-existence, in the world of (phenomenal) existence who is (to be found) except the idle?
  • یاد ده ما را سخنهای دقیق ** که ترا رحم آورد آن ای رفیق‏
  • Put into our heart subtle words which may move Thee to mercy, O Gracious One!
  • هم دعا از تو اجابت هم ز تو ** ایمنی از تو مهابت هم ز تو
  • From Thee (come) both the prayer and the answer; from Thee safety, from Thee also dread.
  • گر خطا گفتیم اصلاحش تو کن ** مصلحی تو ای تو سلطان سخن‏
  • If we have spoken faultily, do Thou correct it: Thou art the Corrector, O Thou (who art the) Sultan of speech.
  • کیمیا داری که تبدیلش کنی ** گر چه جوی خون بود نیلش کنی‏
  • Thou hast the alchemy whereby Thou mayst transmute it, and though it be a river of blood, mayst make it a Nile.
  • این چنین میناگریها کار تست ** این چنین اکسیرها اسرار تست‏ 695
  • Such alchemical operations are Thy work, such elixirs are Thy secrets.
  • آب را و خاک را بر هم زدی ** ز آب و گل نقش تن آدم زدی‏
  • Thou didst beat water and earth together: from water and clay Thou didst mould the body of Adam.
  • نسبتش دادی و جفت و خال و عم ** با هزار اندیشه و شادی و غم‏
  • Thou gavest him (Man) lineage and wife and uncles, maternal and paternal, with a thousand thoughts and joys and griefs.
  • باز بعضی را رهایی داده‏ای ** زین غم و شادی جدایی داده‏ای‏
  • Again, to some Thou hast given deliverance: Thou hast parted them from this grief and joy;
  • برده‏ای از خویش و پیوند و سرشت ** کرده‏ای در چشم او هر خوب زشت‏
  • Thou hast borne them away from kindred and relatives and (their own) nature, Thou hast made every fair thing foul in his (such a one's) eyes.
  • هر چه محسوس است او رد می‏کند ** و انچه ناپیداست مسند می‏کند 700
  • He spurns all that is perceived by the senses, and leans for support on that which is invisible.
  • عشق او پیدا و معشوقش نهان ** یار بیرون فتنه‏ی او در جهان‏
  • His love is manifest and his Beloved is hidden: the Friend is outside (of the world), (but) His fascination is in the world.
  • این رها کن عشقهای صورتی ** نیست بر صورت نه بر روی ستی‏
  • Give up this (belief). Loves (felt) for what is endued with form have not as their object the (outward) form or the lady's face.
  • آن چه معشوق است صورت نیست آن ** خواه عشق این جهان خواه آن جهان‏
  • That which is the object of love is not the form, whether it be love for (the things of) this world or yonder world.
  • آن چه بر صورت تو عاشق گشته‏ای ** چون برون شد جان چرایش هشته‏ای‏
  • That which you have come to love for its form—why have you abandoned it after the spirit has fled?
  • صورتش بر جاست این سیری ز چیست ** عاشقا واجو که معشوق تو کیست‏ 705
  • Its form is still there: whence (then) this satiety (disgust)? O lover, inquire who your beloved (really) is.
  • آن چه محسوس است اگر معشوقه است ** عاشق استی هر که او را حس هست‏
  • If the beloved is that which the senses perceive, every one that has senses would be in love (with it).
  • چون وفا آن عشق افزون می‏کند ** کی وفا صورت دگرگون می‏کند
  • Inasmuch as constancy is increased by that (spiritual) love, how is constancy altered (impaired) by the (decay of the material) form?
  • پرتو خورشید بر دیوار تافت ** تابش عاریتی دیوار یافت‏
  • The sunbeam shone upon the wall: the wall received a borrowed splendour.
  • بر کلوخی دل چه بندی ای سلیم ** واطلب اصلی که تابد او مقیم‏
  • Why set your heart on a piece of turf, O simple man? Seek out the source which shines perpetually.
  • ای که تو هم عاشقی بر عقل خویش ** خویش بر صورت پرستان دیده بیش‏ 710
  • You who are in love with your intellect, deeming yourself superior to worshippers of form,
  • پرتو عقل است آن بر حس تو ** عاریت میدان ذهب بر مس تو
  • That (intellect) is a beam of (Universal) Intellect (cast) on your sense-perception; regard it as borrowed gold on your copper.
  • چون زر اندود است خوبی در بشر ** ور نه چون شد شاهد تو پیر خر
  • Beauty in humankind is like gilding; else, how did your sweetheart become (as ugly as) an old ass?
  • چون فرشته بود همچون دیو شد ** کان ملاحت اندر او عاریه بد
  • She was like an angel, she became like a demon, for that loveliness in her was a borrowed (transient) thing.
  • اندک اندک می‏ستانند آن جمال ** اندک اندک خشک می‏گردد نهال‏
  • Little by little they take away that beauty: little by little the sapling withers.
  • رو نعمره ننکسه بخوان ** دل طلب کن دل منه بر استخوان‏ 715
  • Go, recite (the text) to whom so We grant length of days, him We cause to decline. Seek the heart (spirit), set not thy heart on bones;
  • کان جمال دل جمال باقی است ** دولتش از آب حیوان ساقی است‏
  • For that beauty of the heart is the lasting beauty: its fortune gives to drink of the Water of Life.
  • خود هم او آب است و هم ساقی و مست ** هر سه یک شد چون طلسم تو شکست‏
  • Truly it is both the water and the giver of drink and the drunken: all three become one when your talisman is shattered.
  • آن یکی را تو ندانی از قیاس ** بندگی کن ژاژ کم خا ناشناس‏
  • That oneness you cannot know by reasoning. Do service (to God) and refrain from foolish gabble, O undiscerning man!
  • معنی تو صورت است و عاریت ** بر مناسب شادی و بر قافیت‏
  • Your reality is the form and that which is borrowed: you rejoice in what is relative and (secondary like) rhyme.
  • معنی آن باشد که بستاند ترا ** بی‏نیاز از نقش گرداند ترا 720
  • Reality is that which seizes (enraptures) you and makes you independent of form.
  • معنی آن نبود که کور و کر کند ** مرد را بر نقش عاشق‏تر کند
  • Reality is not that which makes blind and deaf and causes a man to be more in love with form.
  • کور را قسمت خیال غم فزاست ** بهره‏ی چشم این خیالات فناست‏
  • The portion of the blind is the fancy that increases pain; the share of the (spiritual) eye is these fancies (ideas) of dying to self (faná).
  • حرف قرآن را ضریران معدن‏اند ** خر نبینند و به پالان بر زنند
  • The blind are a mine (full) of the letter of the Qur’án: they do not see the ass, and (only) cling to the pack-saddle.
  • چون تو بینایی پی خر رو که جست ** چند پالان دوزی ای پالان پرست‏
  • Since you have sight, go after the ass which has jumped (away from you): how long (will you persist in) stitching the saddle, O saddle-worshipper?
  • خر چو هست آید یقین پالان ترا ** کم نگردد نان چو باشد جان ترا 725
  • When the ass is there, the saddle will certainly be yours: bread does not fail when you have the (vital) spirit.
  • پشت خر دکان و مال و مکسب است ** در قلبت مایه‏ی صد قالب است‏
  • (On) the back of the ass is shop and wealth and gain; the pearl of your heart is the stock (which provides wealth) for a hundred bodies.
  • خر برهنه بر نشین ای بو الفضول ** خر برهنه نه که راکب شد رسول‏
  • Mount the ass bare-backed, O busybody: did not the Prophet ride the ass bare-backed?
  • النبی قد رکب معروریا ** و النبی قیل سافر ماشیا
  • The Prophet rode (his beast) bare-backed; and the Prophet, it is said, journeyed on foot.
  • شد خر نفس تو بر میخیش بند ** چند بگریزد ز کار و بار چند
  • The ass, your fleshly soul, has gone off; tie it to a peg. How long will it run away from work and burden, how long?
  • بار صبر و شکر او را بردنی است ** خواه در صد سال و خواهی سی و بیست‏ 730
  • It must bear the burden of patience and thanksgiving, whether for a hundred years or for thirty or twenty.
  • هیچ وازر وزر غیری بر نداشت ** هیچ کس ندرود تا چیزی نکاشت‏
  • None that is laden supported another's load; none reaped until he sowed something.
  • طمع خام است آن مخور خام ای پسر ** خام خوردن علت آرد در بشر
  • ’Tis a raw (absurd) hope; eat not what is raw, O son: eating raw brings illness to men.
  • کان فلانی یافت گنجی ناگهان ** من همان خواهم نه کار و نه دکان‏
  • (Do not say to yourself), “So-and-so suddenly found a treasure; I would like the same: neither work nor shop (for me)!”
  • کار بخت است آن و آن هم نادر است ** کسب باید کرد تا تن قادر است‏
  • That (discovery of treasure) is Fortune's doing (a piece of luck), and moreover it is rare: one must earn a living so long as the body is able.
  • کسب کردن گنج را مانع کی است ** پا مکش از کار آن خود در پی است‏ 735
  • How does earning a livelihood prevent the (discovery of) treasure? Do not retire from work: that (treasure), indeed, is (following) behind (the work).