English    Türkçe    فارسی   

2
708-757

  • پرتو خورشید بر دیوار تافت ** تابش عاریتی دیوار یافت‏
  • The sunbeam shone upon the wall: the wall received a borrowed splendour.

  • بر کلوخی دل چه بندی ای سلیم ** واطلب اصلی که تابد او مقیم‏
  • Why set your heart on a piece of turf, O simple man? Seek out the source which shines perpetually.

  • ای که تو هم عاشقی بر عقل خویش ** خویش بر صورت پرستان دیده بیش‏ 710
  • You who are in love with your intellect, deeming yourself superior to worshippers of form,

  • پرتو عقل است آن بر حس تو ** عاریت میدان ذهب بر مس تو
  • That (intellect) is a beam of (Universal) Intellect (cast) on your sense-perception; regard it as borrowed gold on your copper.

  • چون زر اندود است خوبی در بشر ** ور نه چون شد شاهد تو پیر خر
  • Beauty in humankind is like gilding; else, how did your sweetheart become (as ugly as) an old ass?

  • چون فرشته بود همچون دیو شد ** کان ملاحت اندر او عاریه بد
  • She was like an angel, she became like a demon, for that loveliness in her was a borrowed (transient) thing.

  • اندک اندک می‏ستانند آن جمال ** اندک اندک خشک می‏گردد نهال‏
  • Little by little they take away that beauty: little by little the sapling withers.

  • رو نعمره ننکسه بخوان ** دل طلب کن دل منه بر استخوان‏ 715
  • Go, recite (the text) to whom so We grant length of days, him We cause to decline. Seek the heart (spirit), set not thy heart on bones;

  • کان جمال دل جمال باقی است ** دولتش از آب حیوان ساقی است‏
  • For that beauty of the heart is the lasting beauty: its fortune gives to drink of the Water of Life.

  • خود هم او آب است و هم ساقی و مست ** هر سه یک شد چون طلسم تو شکست‏
  • Truly it is both the water and the giver of drink and the drunken: all three become one when your talisman is shattered.

  • آن یکی را تو ندانی از قیاس ** بندگی کن ژاژ کم خا ناشناس‏
  • That oneness you cannot know by reasoning. Do service (to God) and refrain from foolish gabble, O undiscerning man!

  • معنی تو صورت است و عاریت ** بر مناسب شادی و بر قافیت‏
  • Your reality is the form and that which is borrowed: you rejoice in what is relative and (secondary like) rhyme.

  • معنی آن باشد که بستاند ترا ** بی‏نیاز از نقش گرداند ترا 720
  • Reality is that which seizes (enraptures) you and makes you independent of form.

  • معنی آن نبود که کور و کر کند ** مرد را بر نقش عاشق‏تر کند
  • Reality is not that which makes blind and deaf and causes a man to be more in love with form.

  • کور را قسمت خیال غم فزاست ** بهره‏ی چشم این خیالات فناست‏
  • The portion of the blind is the fancy that increases pain; the share of the (spiritual) eye is these fancies (ideas) of dying to self (faná).

  • حرف قرآن را ضریران معدن‏اند ** خر نبینند و به پالان بر زنند
  • The blind are a mine (full) of the letter of the Qur’án: they do not see the ass, and (only) cling to the pack-saddle.

  • چون تو بینایی پی خر رو که جست ** چند پالان دوزی ای پالان پرست‏
  • Since you have sight, go after the ass which has jumped (away from you): how long (will you persist in) stitching the saddle, O saddle-worshipper?

  • خر چو هست آید یقین پالان ترا ** کم نگردد نان چو باشد جان ترا 725
  • When the ass is there, the saddle will certainly be yours: bread does not fail when you have the (vital) spirit.

  • پشت خر دکان و مال و مکسب است ** در قلبت مایه‏ی صد قالب است‏
  • (On) the back of the ass is shop and wealth and gain; the pearl of your heart is the stock (which provides wealth) for a hundred bodies.

  • خر برهنه بر نشین ای بو الفضول ** خر برهنه نه که راکب شد رسول‏
  • Mount the ass bare-backed, O busybody: did not the Prophet ride the ass bare-backed?

  • النبی قد رکب معروریا ** و النبی قیل سافر ماشیا
  • The Prophet rode (his beast) bare-backed; and the Prophet, it is said, journeyed on foot.

  • شد خر نفس تو بر میخیش بند ** چند بگریزد ز کار و بار چند
  • The ass, your fleshly soul, has gone off; tie it to a peg. How long will it run away from work and burden, how long?

  • بار صبر و شکر او را بردنی است ** خواه در صد سال و خواهی سی و بیست‏ 730
  • It must bear the burden of patience and thanksgiving, whether for a hundred years or for thirty or twenty.

  • هیچ وازر وزر غیری بر نداشت ** هیچ کس ندرود تا چیزی نکاشت‏
  • None that is laden supported another's load; none reaped until he sowed something.

  • طمع خام است آن مخور خام ای پسر ** خام خوردن علت آرد در بشر
  • ’Tis a raw (absurd) hope; eat not what is raw, O son: eating raw brings illness to men.

  • کان فلانی یافت گنجی ناگهان ** من همان خواهم نه کار و نه دکان‏
  • (Do not say to yourself), “So-and-so suddenly found a treasure; I would like the same: neither work nor shop (for me)!”

  • کار بخت است آن و آن هم نادر است ** کسب باید کرد تا تن قادر است‏
  • That (discovery of treasure) is Fortune's doing (a piece of luck), and moreover it is rare: one must earn a living so long as the body is able.

  • کسب کردن گنج را مانع کی است ** پا مکش از کار آن خود در پی است‏ 735
  • How does earning a livelihood prevent the (discovery of) treasure? Do not retire from work: that (treasure), indeed, is (following) behind (the work).

  • تا نگردی تو گرفتار اگر ** که اگر این کردمی یا آن دگر
  • See that you are not made captive by “if,” saying, “If I had done this or the other (thing),”

  • کز اگر گفتن رسول با وفاق ** منع کرد و گفت آن هست از نفاق‏
  • For the sincere Prophet forbade (people) to say “if,” and said, “That is from hypocrisy”;

  • کان منافق در اگر گفتن بمرد ** وز اگر گفتن بجز حسرت نبرد
  • For the hypocrite died in saying “if,” and from saying “if” he won nothing but remorse.

  • مثل
  • Parable.

  • آن غریبی خانه می‏جست از شتاب ** دوستی بردش سوی خانه‏ی خراب‏
  • A certain stranger was hastily seeking a house: a friend took him to a house in ruins.

  • گفت او این را اگر سقفی بدی ** پهلوی من مر ترا مسکن شدی‏ 740
  • He said (to the stranger), “If this (house) had a roof, it would be a home for you beside me.

  • هم عیال تو بیاسودی اگر ** در میانه داشتی حجره‏ی دگر
  • Your family too would be comfortable, if it had another room in it.”

  • گفت آری پهلوی یاران خوش است ** لیک ای جان در اگر نتوان نشست‏
  • “Yes,” said he, “it is nice (to be) beside friends, but my dear soul, one cannot lodge in ‘if’.”

  • این همه عالم طلب‏کار خوشند ** وز خوش تزویر اندر آتشند
  • All the world are seekers of happiness, and on account of a false happiness they are in the fire.

  • طالب زر گشته جمله پیر و خام ** لیک قلب از زر نداند چشم عام‏
  • Old and young have become gold-seekers, but the common eye does not distinguish alloy from gold.

  • پرتوی بر قلب زد خالص ببین ** بی‏محک زر را مکن از ظن گزین‏ 745
  • The pure (gold) shot a beam on the alloy: see that you choose not the gold on the ground of (mere) opinion, without a touchstone.

  • گر محک داری گزین کن ور نه رو ** نزد دانا خویشتن را کن گرو
  • If you have a touchstone, choose; otherwise, go, devote yourself to him that knows (the difference).

  • یا محک باید میان جان خویش ** ور ندانی ره مرو تنها تو پیش‏
  • Either you must have a touchstone within your own soul, or if you know not the Way, do not go forward alone.

  • بانگ غولان هست بانگ آشنا ** آشنایی که کشد سوی فنا
  • The cry of the ghouls is the cry of an acquaintance—an acquaintance who would lure you to perdition.

  • بانگ می‏دارد که هان ای کاروان ** سوی من آیید نک راه و نشان‏
  • She (the ghoul) keeps on crying, “Hark, O caravan people! Come towards me, here is the track and the landmarks.”

  • نام هر یک می‏برد غول ای فلان ** تا کند آن خواجه را از آفلان‏ 750
  • The ghoul mentions the name of each, saying “O so-and-so,” in order that she may make that personage one of those who sink.

  • چون رسد آن جا ببیند گرگ و شیر ** عمر ضایع راه دور و روز دیر
  • When he reaches the spot, he sees wolves and lions, his life lost, the road far off, and the day late.

  • چون بود آن بانگ غول آخر بگو ** مال خواهم جاه خواهم و آبرو
  • Prithee say, what is the ghoul's cry like? (It is) “I desire riches, I desire position and renown.”

  • از درون خویش این آوازها ** منع کن تا کشف گردد رازها
  • Prevent these voices from (entering) your heart, so that (spiritual) mysteries may be revealed.

  • ذکر حق کن بانگ غولان را بسوز ** چشم نرگس را از این کرکس بدوز
  • Repeat (in prayer) the name of God, drown the cry of the ghouls, close your narcissus eye to this vulture.

  • صبح کاذب را ز صادق واشناس ** رنگ می را باز دان از رنگ کاس‏ 755
  • Know the difference between the false dawn and the true, distinguish the colour of the wine from the colour of the cup,

  • تا بود کز دیده‏گان هفت رنگ ** دیده‏ای پیدا کند صبر و درنگ‏
  • That, perchance, from the eyes which see the seven colours patience and waiting may produce a (spiritual) eye,

  • رنگها بینی بجز این رنگها ** گوهران بینی به جای سنگها
  • (With which) you may behold colours other than these, and may behold pearls instead of stones.