English    Türkçe    فارسی   

4
1078-1127

  • دوزخ آن خشمست خصمی بایدش ** تا زید ور نی رحیمی بکشدش
  • That anger is Hell: it needs an adversary that it may live; else Mercy would kill it.

  • پس بماندی لطف بی‌قهر و بدی ** پس کمال پادشاهی کی بدی
  • Then clemency would remain without any vengeance or evil: then how would the perfection of Kingship be (manifested)?

  • ریش‌خندی کرده‌اند آن منکران ** بر مثلها و بیان ذاکران 1080
  • Those disbelievers have made a laughing-stock of the parables and clear exposition of them that glorify (God).

  • تو اگر خواهی بکن هم ریش‌خند ** چند خواهی زیست ای مردار چند
  • Make (them) a laughing-stock, if thou wishest (O disbeliever): how long wilt thou live, O carcase, how long?

  • شاد باشید ای محبان در نیاز ** بر همین در که شود امروز باز
  • Rejoice, O lovers (of God), in supplication at this same door, for it is opened today.

  • هر حویجی باشدش کردی دگر ** در میان باغ از سیر و کبر
  • Every pot-herb, (such as) garlic and caper, has a different bed in the garden.

  • هر یکی با جنس خود در کرد خود ** از برای پختگی نم می‌خورد
  • Each with its own kind in its own bed drinks moisture (is watered) for the purpose of becoming mature.

  • تو که کرد زعفرانی زعفران ** باش و آمیزش مکن با دیگران 1085
  • Thou, who art a saffron-bed, be saffron and do not mix with the others.

  • آب می‌خور زعفرانا تا رسی ** زعفرانی اندر آن حلوا رسی
  • Drink the water, O saffron, that thou mayst attain to maturity: thou art saffron, thou wilt attain to that halwá (sweetmeat).

  • در مکن در کرد شلغم پوز خویش ** که نگردد با تو او هم‌طبع و کیش
  • Do not put thy muzzle into the bed of turnips, for it (the turnip) will not agree with thee in nature and habit.

  • تو بکردی او بکردی مودعه ** زانک ارض الله آمد واسعه
  • Thou art planted in one bed, it (the turnip) in another bed, because God's earth is spacious,

  • خاصه آن ارضی که از پهناوری ** در سفر گم می‌شود دیو و پری
  • Particularly that earth (the unseen world) where, on account of its breadth, demon and genie are lost in their journey.

  • اندر آن بحر و بیابان و جبال ** منقطع می‌گردد اوهام و خیال 1090
  • In (seeking to measure) those seas and deserts and mountains imagination and fancy fail entirely.

  • این بیابان در بیابانهای او ** هم‌چو اندر بحر پر یک تای مو
  • In (comparison with) the deserts thereof, this desert (the material world) is like a single hair in a full sea.

  • آب استاده که سیرستش نهان ** تازه‌تر خوشتر ز جوهای روان
  • The still water whose course is hidden is fresher and sweeter than running brooks,

  • کو درون خویش چون جان و روان ** سیر پنهان دارد و پای روان
  • For, like the (vital) spirit and the (rational) soul, it hath within itself a hidden course and a moving foot.

  • مستمع خفتست کوته کن خطاب ** ای خطیب این نقش کم کن تو بر آب
  • The auditor is asleep: cut short (conclude) the address: O preacher, do not draw this picture on water.

  • خیز بلقیسا که بازاریست تیز ** زین خسیسان کسادافکن گریز 1095
  • Arise, O Bilqís, for ’tis a keen (busy and lucrative) market: flee from these vile wretches who ruin (the spiritual) trade.

  • خیز بلقیسا کنون با اختیار ** پیش از آنک مرگ آرد گیر و دار
  • O Bilqís, arise now with free-will, ere Death appear in his sovereign might.

  • بعد از آن گوشت کشد مرگ آنچنان ** که چو دزد آیی به شحنه جان‌کنان
  • After that, Death will pull thy ear (torment thee) in such wise that thou wilt come in agony, like a thief to the magistrate.

  • زین خران تا چند باشی نعل‌دزد ** گر همی دزدی بیا و لعل دزد
  • How long wilt thou be (engaged in) stealing shoes from these asses? If thou art going to steal, come and steal a ruby!

  • خواهرانت یافته ملک خلود ** تو گرفته ملکت کور و کبود
  • Thy sisters have gained the kingdom of everlasting life; thou hast won the kingdom of misery.

  • ای خنک آن را کزین ملکت بجست ** که اجل این ملک را ویران‌گرست 1100
  • Oh, happy he that escaped from this kingdom, for Death makes this kingdom desolate.

  • خیز بلقیسا بیا باری ببین ** ملکت شاهان و سلطانان دین
  • Arise, O Bilqís! Come, behold for once the kingdom of the Sháhs and Sultans of the (true) Religion.

  • شسته در باطن میان گلستان ** ظاهر آحادی میان دوستان
  • He (such a king) is seated inwardly (in spirit) amidst the rose-garden (of union with God); outwardly (in the body) he is acting as a hádí amongst his friends.

  • بوستان با او روان هر جا رود ** لیک آن از خلق پنهان می‌شود
  • The garden is going with him wherever he goes, but it is (always) being concealed from the people.

  • میوه‌ها لایه‌کنان کز من بچر ** آب حیوان آمده کز من بخور
  • The fruit is making entreaty, saying, “Eat of me”; the Water of Life is come, saying, “Drink of me.”

  • طوف می‌کن بر فلک بی‌پر و بال ** هم‌چو خورشید و چو بدر و چون هلال 1105
  • Make a circuit of heaven without wing and pinion, like the sun and like the full-moon and like the new moon.

  • چون روان باشی روان و پای نی ** می‌خوری صد لوت و لقمه‌خای نی
  • Thou wilt be moving, like the spirit, and (there will be) no foot; thou wilt be eating a hundred dainties, and (there will be) none chewing a morsel.

  • نی‌نهنگ غم زند بر کشتیت ** نی پدید آید ز مردم زشتیت
  • Neither will the leviathan, Pain, dash against thy ship, nor will ugliness appear in thee from dying.

  • هم تو شاه و هم تو لشکر هم تو تخت ** هم تو نیکوبخت باشی هم تو بخت
  • Thou wilt be sovereign, army, and throne, all together: thou wilt be both the fortunate and Fortune.

  • گر تو نیکوبختی و سلطان زفت ** بخت غیر تست روزی بخت رفت
  • (Even) if thou art fortunate and a powerful monarch, (yet) Fortune is other than thou: one day Fortune goes,

  • تو بماندی چون گدایان بی‌نوا ** دولت خود هم تو باش ای مجتبی 1110
  • And thou art left destitute like beggars. Be thou thine own fortune, O elect one!

  • چون تو باشی بخت خود ای معنوی ** پس تو که بختی ز خود کی گم شوی
  • When thou art thine own fortune, O man of Reality, then how wilt thou, who art Fortune, lose thyself?

  • تو ز خود کی گم شوی از خوش‌خصال ** چونک عین تو ترا شد ملک و مال
  • How wilt thou lose thyself, O man with goodly qualities, when thy Essence has become thy kingdom and riches?

  • بقیه‌ی عمارت کردن سلیمان علیه‌السلام مسجد اقصی را به تعلیم و وحی خدا جهت حکمتهایی کی او داند و معاونت ملایکه و دیو و پری و آدمی آشکارا
  • The rest of the story of Solomon, on whom be peace: how he built the Farther Mosque (the Temple of Solomon) by instruction and inspiration from God, (given to him) for wise purposes which He (only) knows; and how angels, demons, genies, and men lent visible aid.

  • ای سلیمان مسجد اقصی بساز ** لشکر بلقیس آمد در نماز
  • (God said) “O Solomon, build the Farther Mosque, the army of Bilqís has come into (has adopted) the (ritual) prayer.”

  • چونک او بنیاد آن مسجد نهاد ** جن و انس آمد بدن در کار داد
  • When he laid the foundation of that Mosque, genies and men came and threw themselves into the work,

  • یک گروه از عشق و قومی بی‌مراد ** هم‌چنانک در ره طاعت عباد 1115
  • One party from love, and another company unwillingly, just as God’s servants (do) in the way of obedience (to Him).

  • خلق دیوانند و شهوت سلسله ** می‌کشدشان سوی دکان و غله
  • The folk (of the world) are (like) demons, and desire is the chain dragging them to shop and crops.

  • هست این زنجیر از خوف و وله ** تو مبین این خلق را بی‌سلسله
  • This chain is (the result) of being afraid (of poverty) and crazed (with worldliness): do not regard these folk as unchained.

  • می‌کشاندشان سوی کسب و شکار ** می‌کشاندشان سوی کان و بحار
  • It drags them to earning and hunting; it drags them to the mine and the seas.

  • می‌کشدشان سوی نیک و سوی بد ** گفت حق فی جیدها حبل المسد
  • It drags them to good and to evil: God hath said, “On her neck a cord of palm-fibre.

  • قد جعلنا الحبل فی اعناقهم ** واتخذنا الحبل من اخلاقهم 1120
  • We have put the cordon their necks: We have made the cord (to consist) of their natural dispositions.

  • لیس من مستقذر مستنقه ** قط الا طایره فی عنقه
  • There is none ever, (be he) defiled or (be he) recovered (from foul disease), but his fortune is on his neck

  • حرص تو در کار بد چون آتشست ** اخگر از رنگ خوش آتش خوشست
  • Your greed for evil-doing is like fire: the live coal (the evil deed) is (made) pleasing by the fire’s pleasing hue.

  • آن سیاهی فحم در آتش نهان ** چونک آتش شد سیاهی شد عیان
  • The blackness of the coal is hidden in the fire: when the fire is gone, the blackness becomes evident.

  • اخگر از حرص تو شد فحم سیاه ** حرص چون شد ماند آن فحم تباه
  • By your greed the black coal is made live: when the greed is gone, that vicious coal remains.

  • آن زمان آن فحم اخگر می‌نمود ** آن نه حسن کار نار حرص بود 1125
  • At that (former) time the coal appeared to be live; that was not (owing to) the goodness of (your) action: it was (owing to) the fire of greed.

  • حرص کارت را بیاراییده بود ** حرص رفت و ماند کار تو کبود
  • Greed had embellished your action: greed departed, and your action was left in squalor

  • غوله‌ای را که بر آرایید غول ** پخته پندارد کسی که هست گول
  • (Only) one who is foolish will think ripe (and sweet) the ghawla which the ghouls deck out (describe as being attractive).