English    Türkçe    فارسی   

4
3353-3402

  • بس بکوشی و بخر از کلال ** هم تو گویی خویش کالعقل عقال
  • Thou strivest much, and at last even thou thyself sayest in weariness that the intellect is a fetter,

  • هم‌چو آن مرد مفلسف روز مرگ ** عقل را می‌دید بس بی‌بال و برگ
  • Like the philosopher (who) on the day of his death perceived his intellect to be very poor and feeble,

  • بی‌غرض می‌کرد آن دم اعتراف ** کز ذکاوت راندیم اسپ از گزاف 3355
  • And in that hour disinterestedly confessed (the truth), saying, “(Impelled) by acuteness of mind we galloped in vain.

  • از غروری سر کشیدیم از رجال ** آشنا کردیم در بحر خیال
  • In delusion we drew (scornfully) away from the holy men, we swam in the sea of phantasy.”

  • آشنا هیچست اندر بحر روح ** نیست اینجا چاره جز کشتی نوح
  • In the spiritual Sea swimming is naught (of no avail): here is no resource but the ship (ark) of Noah.

  • این چنین فرمود این شاه رسل ** که منم کشتی درین دریای کل
  • Thus said that king of the prophets, “I am the ship in this universal Sea,

  • یا کسی کو در بصیرتهای من ** شد خلیفه‌ی راستی بر جای من
  • Or that person who, in respect of my (inward) clairvoyances, has become a true vicegerent in my stead.”

  • کشتی نوحیم در دریا که تا ** رو نگردانی ز کشتی ای فتی 3360
  • We (saints) are the ship (ark) of Noah in the Sea, in order that thou mayst not turn thy face away from the ship, O youth.

  • هم‌چو کنعان سوی هر کوهی مرو ** از نبی لا عاصم الیوم شنو
  • Go not, like Canaan, to every mountain: hear from the Qur’án (the warning), “There is naught that will protect (thee) to-day.”

  • می‌نماید پست این کشتی ز بند ** می‌نماید کوه فکرت بس بلند
  • This ship, because of the bandage (on thy vision), seems to thee low, (while) the mountain of (intellectual) thought seems very high.

  • پست منگر هان و هان این پست را ** بنگر آن فضل حق پیوست را
  • Beware, beware! Do not regard this “low” with contempt: regard the grace of God that is attached (to it).

  • در علو کوه فکرت کم نگر ** که یکی موجش کند زیر و زبر
  • Do not regard the height of the mountain of thought, for a single wave turns it upside down.

  • گر تو کنعانی نداری باورم ** گر دو صد چندین نصیحت پرورم 3365
  • If thou art (like) Canaan, thou wilt not believe me though I foster (for thy sake) two hundred times as many counsels.

  • گوش کنعان کی پذیرد این کلام ** که برو مهر خدایست و ختام
  • How should Canaan's ear accept these words? for God's seal and signet is upon it.

  • کی گذارد موعظه بر مهر حق ** کی بگرداند حدث حکم سبق
  • How should admonition pass through God's seal? How should the new (admonition) avert the (eternal) pre-ordainment?

  • لیک می‌گویم حدیث خوش‌پیی ** بر امید آنک تو کنعان نه‌ای
  • But I am telling the news of good fortune in the hope that thou art not (like) Canaan.

  • آخر این اقرار خواهی کرد هین ** هم ز اول روز آخر را ببین
  • Thou wilt make this confession at last. Hark, from the first day do thou behold the last!

  • می‌توانی دید آخر را مکن ** چشم آخربینت را کور کهن 3370
  • Thou canst see the end: do not make blind and old thine eye that sees the end.

  • هر که آخربین بود مسعودوار ** نبودش هر دم ز ره رفتن عثار
  • Whosoever is blessedly a seer of the end will never stumble in wayfaring.

  • گر نخواهی هر دمی این خفت‌خیز ** کن ز خاک پایی مردی چشم تیز
  • Unless thou desire this incessant lying down and rising up (this stumbling on the way), sharpen thine eye with the dust on the foot of a holy man.

  • کحل دیده ساز خاک پاش را ** تا بیندازی سر اوباش را
  • Make the dust of his foot collyrium for thine eye, that thou mayst strike off the head of the blackguards;

  • که ازین شاگردی و زین افتقار ** سوزنی باشی شوی تو ذوالفقار
  • For through this pupilage and this poverty (of spirit), (though) thou be (as) a needle, thou wilt become (a trenchant sword like) Dhu ’l-faqár.

  • سرمه کن تو خاک هر بگزیده را ** هم بسوزد هم بسازد دیده را 3375
  • Use the dust of every elect one as collyrium: it will both burn the eye and do it good.

  • چشم اشتر زان بود بس نوربار ** کو خورد از بهر نور چشم خار
  • The eye of the camel is very luminous because he (the camel) eats thorns for the sake of (increasing) the light of his eye.

  • قصه‌ی شکایت استر با شتر کی من بسیار در رو می‌افتم در راه رفتن تو کم در روی می‌آیی این چراست و جواب گفتن شتر او را
  • Story of the mule's complaining to the camel (and saying), "I often fall on my face when going along, while you seldom do so: why is this?" and the camel's answer to him.

  • اشتری را دید روزی استری ** چونک با او جمع شد در آخری
  • One day a mule saw a camel, since he had been put into a stable with him.

  • گفت من بسیار می‌افتم برو ** در گریوه و راه و در بازار و کو
  • He (the mule) said, “I often fall on my face in hill and road and in market and street.

  • خاصه از بالای که تا زیر کوه ** در سر آیم هر زمانی از شکوه
  • Particularly (in descending) from the top of the mountain to the bottom I come down on my head every moment from terror.

  • کم همی‌افتی تو در رو بهر چیست ** یا مگر خود جان پاکت دولتیست 3380
  • Thou dost not fall on thy face: why is it? Or maybe in sooth thy pure spirit is destined to felicity.

  • در سر آیم هر دم و زانو زنم ** پوز و زانو زان خطا پر خون کنم
  • I come down on my head every instant and strike my knees (on the ground): by that slipping I make muzzle and knees all bloody.

  • کژ شود پالان و رختم بر سرم ** وز مکاری هر زمان زخمی خورم
  • My pack-saddle and trappings become awry (lie in disorder) on my head, and I always get a beating from the muleteer;

  • هم‌چو کم عقلی که از عقل تباه ** بشکند توبه بهر دم در گناه
  • Like the unintelligent man who, from corrupt understanding, in (the case of his committing) sin continually breaks (his vow of) penitence.

  • مسخره‌ی ابلیس گردد در زمن ** از ضعیفی رای آن توبه‌شکن
  • Through weakness of resolution that breaker of (vows of) penitence becomes the laughing-stock of Iblís in the world.

  • در سر آید هر زمان چون اسپ لنگ ** که بود بارش گران و راه سنگ 3385
  • He constantly comes down on his head, like a lame horse, for his load is heavy and the road is (full of) stones.

  • می‌خورد از غیب بر سر زخم او ** از شکست توبه آن ادبارخو
  • He is always getting blows on his head from the Unseen, that man of luckless nature, from breaking (his vows of) penitence.

  • باز توبه می‌کند با رای سست ** دیو یک تف کرد و توبه‌ش را سکست
  • Then again he repents with infirm resolution: the Devil spits (in scorn) and shatters his penitence.

  • ضعف اندر ضعف و کبرش آنچنان ** که به خواری بنگرد در واصلان
  • Weakness on weakness! (Yet) his arrogance is such that he regards with contempt those that attain (to God).

  • ای شتر که تو مثال مومنی ** کم فتی در رو و کم بینی زنی
  • O camel, thou who art a type of the true believer dost not fall on thy face, nor dost thou turn up thy nose (in disdain).

  • تو چه داری که چنین بی‌آفتی ** بی‌عثاری و کم اندر رو فتی 3390
  • What hast thou that thou art so untouched by bane and free from stumbling and dost not fall on thy face?”

  • گفت گر چه هر سعادت از خداست ** در میان ما و تو بس فرقهاست
  • He (the camel) said, “Though every felicity is from God, there are many differences between me and thee.

  • سر بلندم من دو چشم من بلند ** بینش عالی امانست از گزند
  • I have a high head, my eyes are high: lofty vision is a protection against injury.

  • از سر که من ببینم پای کوه ** هر گو و هموار را من توه توه
  • From the top of the mountain I see the mountain-foot, I see every hollow and level, fold by fold,

  • هم‌چنانک دید آن صدر اجل ** پیش کار خویش تا روز اجل
  • Just as that most noble prince (the perfect saint) saw his future destiny till the day of death.

  • آنچ خواهد بود بعد بیست سال ** داند اندر حال آن نیکو خصال 3395
  • That person of goodly qualities knows at the present time what will happen after twenty years.

  • حال خود تنها ندید آن متقی ** بلک حال مغربی و مشرقی
  • That God-fearing man did not see his own destiny only; nay, the destiny of (every) inhabitant of the West and East.

  • نور در چشم و دلش سازد سکن ** بهر چه سازد پی حب الوطن
  • The Light makes its abode in his eye and heart. Wherefore does it make (its abode there)? For love of home.

  • هم‌چو یوسف کو بدید اول به خواب ** که سجودش کرد ماه و آفتاب
  • (He is) like Joseph, who at first dreamed that the sun and moon bowed in worship before him:

  • از پس ده سال بلک بیشتر ** آنچ یوسف دید بد بر کرد سر
  • After ten years, nay, more, that which Joseph had seen came to pass.

  • نیست آن ینظر به نور الله گزاف ** نور ربانی بود گردون شکاف 3400
  • That (saying), ‘he sees by the Light of God,’ is not vain: the Divine Light rives the sky asunder.

  • نیست اندر چشم تو آن نور رو ** هستی اندر حس حیوانی گرو
  • In thine eye that Light is not. Go! Thou art in pawn to the animal senses.

  • تو ز ضعف چشم بینی پیش پا ** تو ضعیف و هم ضعیفت پیشوا
  • From weakness of eye thou seest (only) in front of thy foot: thou art weak and thy guide, too, is weak.