English    Türkçe    فارسی   

5
1172-1221

  • هرکرا باشد مزاج و طبع سست  ** او نخواهد هیچ کس را تن‌درست 
  • Whenever a man's temperament and constitution is feeble, he does not wish any one to be sound in body.

  • گر نخواهی رشک ابلیسی بیا  ** از در دعوی به درگاه وفا 
  • If you dislike (to have) the jealousy of Iblís, come (away) from the door of pretension (and advance) to the portal of loyalty.

  • چون وفاات نیست باری دم مزن  ** که سخن دعویست اغلب ما و من 
  • When thou hast not loyalty, at least do not talk (presumptuously), for words are for the most part self-assertion—‘we’ and ‘I.’

  • این سخن در سینه دخل مغزهاست  ** در خموشی مغز جان را صد نماست  1175
  • These words, (whilst they stay) in the breast, are an income consisting of (spiritual) kernels: in silence the spiritual kernel grows a hundredfold.

  • چون بیامد در زبان شد خرج مغز  ** خرج کم کن تا بماند مغز نغز 
  • When it (the word) comes on to the tongue, the kernel is expended: refrain from expending, in order that the goodly kernel may remain (with you).

  • مرد کم گوینده را فکرست زفت  ** قشر گفتن چون فزون شد مغز رفت 
  • The man who speaks little hath strong thoughts: when the husk, namely speech, becomes excessive, the kernel goes.

  • پوست افزون بود لاغر بود مغز  ** پوست لاغر شد چو کامل گشت و نغز 
  • (When) the rind is excessive, the kernel is thin: the rind becomes thin when it (the kernel) becomes perfect and goodly.

  • بنگر این هر سه ز خامی رسته را  ** جوز را و لوز را و پسته را 
  • Look at these three (fruits) when they have passed beyond immaturity: the walnut and the almond and the pistachio.

  • هر که او عصیان کند شیطان شود  ** که حسود دولت نیکان شود  1180
  • Whoever disobeys (God) becomes a devil, for he becomes envious of the fortune of the righteous.

  • چونک در عهد خدا کردی وفا  ** از کرم عهدت نگه دارد خدا 
  • When you have acted loyally in (keeping) your covenant with God, God will graciously keep His covenant with you.

  • از وفای حق تو بسته دیده‌ای  ** اذکروا اذکرکم نشنیده‌ای 
  • You have shut your eyes to keeping faith with God, you have not hearkened to (the words) remember Me, I will remember you.

  • گوش نه اوفوا به عهدی گوش‌دار  ** تا که اوفی عهدکم آید ز یار 
  • Give ear, listen to (the words) keep My covenant, in order that (the words) I will keep your covenant may come from the Friend.

  • عهد و قرض ما چه باشد ای حزین  ** هم‌چو دانه‌ی خشک کشتن در زمین 
  • What is our covenant and loan, O sorrowful one? (It is) like sowing a dry seed in the earth.

  • نه زمین را زان فروغ و لمتری  ** نه خداوند زمین را توانگری  1185
  • From that (sowing) neither do glory and grandeur accrue to the earth, nor riches to the owner of the earth.

  • جز اشارت که ازین می‌بایدم  ** که تو دادی اصل این را از عدم 
  • (’Tis nothing) except an indication, as though to say, ‘I need this kind (of produce), the origin whereof Thou didst create from non-existence.

  • خوردم و دانه بیاوردم نشان  ** که ازین نعمت به سوی ما کشان 
  • I ate, and (now) I bring the seed as a token, begging Thee to send to us such bounty (as before).’

  • پس دعای خشک هل ای نیک‌بخت  ** که فشاند دانه می‌خواهد درخت 
  • Abandon, then, the dry (verbal) prayer, O fortunate one; for the tree demands (presupposes) the scattering of seed.

  • گر نداری دانه ایزد زان دعا  ** بخشدت نخلی که نعم ما سعی 
  • (But) if you have no seed, on account of that prayer God will bestow on you a palm-tree, saying, ‘How well did he labour!’

  • هم‌چو مریم درد بودش دانه نی  ** سبز کرد آن نخل را صاحب‌فنی  1190
  • Like Mary: she had (heartfelt) pain, but no seed: an artful One made green that (withered) palm-tree (for her sake).

  • زانک وافی بود آن خاتون راد  ** بی‌مرادش داد یزدان صد مراد 
  • Because that noble Lady was loyal (to God), God gave unto her a hundred desires without desire on her part.

  • آن جماعت را که وافی بوده‌اند  ** بر همه اصنافشان افزوده‌اند 
  • The company who have been loyal are given superiority over all (other) sorts (of men).

  • گشت دریاها مسخرشان و کوه  ** چار عنصر نیز بنده‌ی آن گروه 
  • Seas and mountains are made subject to them; the four elements also are the slaves of that class.

  • این خود اکرامیست از بهر نشان  ** تا ببینند اهل انکار آن عیان 
  • This (miraculous power) is only a favour (conferred on them) for a sign, to the end that the disbelievers may see it plainly.

  • آن کرامتهای پنهانشان که آن  ** در نیاید در حواس و در بیان  1195
  • Those hidden graces of theirs, which come not into (the perception of) the senses or into description—

  • کار آن دارد خود آن باشد ابد  ** دایما نه منقطع نه مسترد 
  • Those are the (real) matter: those are enduring for ever, they are neither cut off nor reclaimed.

  • مناجات 
  • Prayer.

  • ای دهنده‌ی قوت و تمکین و ثبات  ** خلق را زین بی‌ثباتی ده نجات 
  • O Giver of (spiritual) nutriment and steadfastness and stability, give Thy creatures deliverance from this instability.

  • اندر آن کاری که ثابت بودنیست  ** قایمی ده نفس را که منثنیست 
  • Grant unto the soul—for it is bent (crooked)—to stand upright (to persevere with rectitude) in the work wherein it ought to be stable.

  • صبرشان بخش و کفه‌ی میزان گران  ** وا رهانشان از فن صورتگران 
  • Bestow patience upon them and heavy balance-scales: deliver them from the guile of impostors;

  • وز حسودی بازشان خر ای کریم  ** تا نباشند از حسد دیو رجیم  1200
  • And redeem them from envy, O Gracious One, lest from envy they be devils accursed.

  • در نعیم فانی مال و جسد  ** چون همی‌سوزند عامه از حسد 
  • How do the vulgar burn with envy for the fleeting happiness of riches and (pleasures of) the body!

  • پادشاهان بین که لشکر می‌کشند  ** از حسد خویشان خود را می‌کشند 
  • Behold the kings, how they lead armies (to battle) and slay their own kinsmen because of envy.

  • عاشقان لعبتان پر قذر  ** کرده قصد خون و جان همدگر 
  • The lovers of filthy dolls (darlings) have sought each other's blood and life.

  • ویس و رامین خسرو و شیرین بخوان  ** که چه کردند از حسد آن ابلهان 
  • Read Wís and Rámín and Khusraw and Shírín: (you will see) what those fools did because of envy.

  • که فنا شد عاشق و معشوق نیز  ** هم نه چیزند و هواشان هم نه چیز  1205
  • (You will see) that the lover perished and the beloved too: they are naught and their passion also is naught.

  • پاک الهی که عدم بر هم زند  ** مر عدم را بر عدم عاشق کند 
  • Holy is the God who brings non-existence into collision with itself and makes non-existence to be in love with non-existence.

  • در دل نه‌دل حسدها سر کند  ** نیست را هست این چنین مضطر کند 
  • Envies arise in the heart that is no (real) heart: thus doth Being subject not being to compulsion.

  • این زنانی کز همه مشفق‌تراند  ** از حسد دو ضره خود را می‌خورند 
  • These women, who are kinder than all (other creatures)—(even amongst them) two fellow-wives devour each other from envy,

  • تا که مردانی که خود سنگین‌دلند  ** از حسد تا در کدامین منزلند 
  • So that (you may judge) in what degree of envy are the men who indeed are stony-hearted.

  • گر نکردی شرع افسونی لطیف  ** بر دریدی هر کسی جسم حریف  1210
  • If the Law had not exercised a gracious spell (over them), every one would have torn the body of his rival to pieces.

  • شرع بهر دفع شر رایی زند  ** دیو را در شیشه‌ی حجت کند 
  • The Law makes a plan for repelling evil: it puts the demon into the bottle of (legal) proof—

  • از گواه و از یمین و از نکول  ** تا به شیشه در رود دیو فضول 
  • Witness and oath and shrinking (from the oath)—till (at last) the insolent demon goes into the bottle (prison).

  • مثل میزانی که خشنودی دو ضد  ** جمع می‌آید یقین در هزل و جد 
  • (The Law is) like the balance whereby the two adversaries are surely united in contentment, (whether) in jest or earnest.

  • شرع چون کیله و ترازو دان یقین  ** که بدو خصمان رهند از جنگ و کین 
  • Know for sure that the Law is like the measure and scales by means of which the litigants are saved from wrangling and enmity.

  • گر ترازو نبود آن خصم از جدال  ** کی رهد از وهم حیف و احتیال  1215
  • If there be no pair of scales, how shall the litigant escape from disputing when he suspects fraud and deceit?

  • پس درین مردار زشت بی‌وفا  ** این همه رشکست و خصمست و جفا 
  • (If), then, there is all this jealousy and litigation and injustice in respect of this foul faithless carcase,

  • پس در اقبال و دولت چون بود  ** چون شود جنی و انسی در حسد 
  • How, then, must it be when genies and men become envious in respect of that fortune and felicity (hereafter)?

  • آن شیاطین خود حسود کهنه‌اند  ** یک زمان از ره‌زنی خالی نه‌اند 
  • Truly those devils are envious of old: never for a moment do they cease from waylaying;

  • وآن بنی آدم که عصیان کشته‌اند  ** از حسودی نیز شیطان گشته‌اند 
  • And the sons of Adam who have sown (the seed of) disobedience—they too have become devils from enviousness.

  • از نبی برخوان که شیطانان انس  ** گشته‌اند از مسخ حق با دیو جنس  1220
  • Read in the Qur’án how by Divine transformation the devils of mankind have become homogeneous with the Devil.

  • دیو چون عاجز شود در افتتان  ** استعانت جوید او زین انسیان 
  • When the Devil fails to tempt (any one), he seeks aid from these human (devils).