English    Türkçe    فارسی   

6
888-937

  • تن فدای خار می‌کرد آن بلال  ** خواجه‌اش می‌زد برای گوشمال 
  • That Bilál was devoting his body to the (scourge of) thorns: his master was flogging him by way of correction,

  • که چرا تو یاد احمد می‌کنی  ** بنده‌ی بد منکر دین منی 
  • Saying, “Why dost thou celebrate Ahmad (Mohammed)? Wicked slave, thou disbelievest in my religion!”

  • می‌زد اندر آفتابش او به خار  ** او احد می‌گفت بهر افتخار  890
  • He was beating him in the sun with thorns (while) he (Bilál) cried vauntingly “One!”

  • تا که صدیق آن طرف بر می‌گذشت  ** آن احد گفتن به گوش او برفت 
  • Till (at last) those cries of “One!” reached the ears of the Siddíq (Abú Bakr), who was passing in that neighbourhood.

  • چشم او پر آب شد دل پر عنا  ** زان احد می‌یافت بوی آشنا 
  • His eyes became filled with tears and his heart with trouble, (for) from that “One!” he caught the scent of a loving friend (of God).

  • بعد از آن خلوت بدیدش پند داد  ** کز جهودان خفیه می‌دار اعتقاد 
  • Afterwards he saw him (Bilál) in private and admonished him, saying, “Keep thy belief hidden from the Jews.

  • عالم السرست پنهان دار کام  ** گفت کردم توبه پیشت ای همام 
  • He (God) knows (all) secrets: conceal thy desire.” He (Bilál) said, “I repent before thee, O prince.”

  • روز دیگر از پگه صدیق تفت  ** آن طرف از بهر کاری می‌برفت  895
  • Early next day, (when) the Siddíq was going quickly in that district on account of some affair,

  • باز احد بشنید و ضرب زخم خار  ** برفروزید از دلش سوز و شرار 
  • He again heard (cries of) “One!” and (the sound of) blows inflicted by the (scourge of) thorns: flames and sparks of fire were kindled in his heart.

  • باز پندش داد باز او توبه کرد  ** عشق آمد توبه‌ی او را بخورد 
  • He admonished him once more, and once more he (Bilál) repented; (but) Love came and consumed his repentance.

  • توبه کردن زین نمط بسیار شد  ** عاقبت از توبه او بیزار شد 
  • There was much repenting of this sort, (till) at last he became quit of repentance,

  • فاش کرد اسپرد تن را در بلا  ** کای محمد ای عدو توبه‌ها 
  • And proclaimed (his faith) and yielded up his body to tribulation, crying, “O Mohammed, O enemy of vows of repentance,

  • ای تن من وی رگ من پر ز تو  ** توبه را گنجا کجا باشد درو  900
  • O thou with whom my body and (all) my veins are filled—how should there be room therein for repentance?—

  • توبه را زین پس ز دل بیرون کنم  ** از حیات خلد توبه چون کنم 
  • Henceforth I will banish repentance from this heart (of mine): how should I repent of the life everlasting?”

  • عشق قهارست و من مقهور عشق  ** چون شکر شیرین شدم از شور عشق 
  • Love is the All-subduer, and I am subdued by Love: by Love's bitterness I have been made sweet as sugar.

  • برگ کاهم پیش تو ای تند باد  ** من چه دانم که کجا خواهم فتاد 
  • O fierce Wind, before Thee I am (but) a straw: how can I know where I shall fall?

  • گر هلالم گر بلالم می‌دوم  ** مقتدی آفتابت می‌شوم 
  • Whether I am (stout as) Bilál or (thin as) the new moon (hilál), I am running on and following the course of Thy sun.

  • ماه را با زفتی و زاری چه کار  ** در پی خورشید پوید سایه‌وار  905
  • What has the moon to do with stoutness and thinness? She runs at the heels of the sun, like a shadow.

  • با قضا هر کو قراری می‌دهد  ** ریش‌خند سبلت خود می‌کند 
  • Any one who offers to make a settlement with (the Divine) destiny is mocking at his own moustache.

  • کاه‌برگی پیش باد آنگه قرار  ** رستخیزی وانگهانی عزم‌کار 
  • A straw in the face of the wind, and then (the idea of) a settlement! A Resurrection (going on), and then the resolve to act (independently)!

  • گربه در انبانم اندر دست عشق  ** یک‌دمی بالا و یک‌دم پست عشق 
  • In the hand of Love I am like a cat in a bag, now lifted high and now flung low by Love.

  • او همی‌گرداندم بر گرد سر  ** نه به زیر آرام دارم نه زبر 
  • He is whirling me round His head: I have no rest either below or aloft.

  • عاشقان در سیل تند افتاده‌اند  ** بر قضای عشق دل بنهاده‌اند  910
  • The lovers (of God) have fallen into a fierce torrent: they have set their hearts on (resigned themselves to) the ordinance of Love.

  • هم‌چو سنگ آسیا اندر مدار  ** روز و شب گردان و نالان بی‌قرار 
  • (They are) like the millstone turning, day and night, in (continual) revolution and moaning incessantly.

  • گردشش بر جوی جویان شاهدست  ** تا نگوید کس که آن جو راکدست 
  • Its turning is evidence for those who seek the River, lest any one should say that the River is motionless.

  • گر نمی‌بینی تو جو را در کمین  ** گردش دولاب گردونی ببین 
  • If thou seest not the hidden River, see the (perpetual) turning of the celestial water-wheel.

  • چون قراری نیست گردون را ازو  ** ای دل اختروار آرامی مجو 
  • Since the heavens have no rest from (being moved by) Him (Love), (be) thou, O heart, like a star, (and) seek no rest.

  • گر زنی در شاخ دستی کی هلد  ** هر کجا پیوند سازی بسکلد  915
  • If thou lay hold of a branch, how should He let (thee cling to it)? Wherever thou makest an attachment, He will break it.

  • گر نمی‌بینی تو تدویر قدر  ** در عناصر جوشش و گردش نگر 
  • If thou seest not the revolutionary action of the (Divine) decree, look at the surging and whirling (that appears) in the (four) elements;

  • زانک گردشهای آن خاشاک و کف  ** باشد از غلیان بحر با شرف 
  • For the whirling of the sticks and straws and foam are caused by the boiling of the noble Sea (of Love).

  • باد سرگردان ببین اندر خروش  ** پیش امرش موج دریا بین بجوش 
  • See the giddy wind howling; see the billows surging at His command.

  • آفتاب و ماه دو گاو خراس  ** گرد می‌گردند و می‌دارند پاس 
  • The sun and moon are two mill-oxen, going round and round and keeping watch (over the world).

  • اختران هم خانه خانه می‌دوند  ** مرکب هر سعد و نحسی می‌شوند  920
  • The stars likewise run from house to house (in the sky) and convey every good and evil fortune.

  • اختران چرخ گر دورند هی  ** وین حواست کاهل‌اند و سست‌پی 
  • Hark, though the stars of heaven are far away and thy senses are (too) dull and slack (to apprehend their motions),

  • اختران چشم و گوش و هوش ما  ** شب کجااند و به بیداری کجا 
  • (Yet ask thyself) where are our stars—eye, ear, and mind—at night, and where (are they) when we are awake?

  • گاه در سعد و وصال و دلخوشی  ** گاه در نحس فراق و بیهشی 
  • Now (they are) in good luck and union and happiness; now in ill-luck and separation and insensibility.

  • ماه گردون چون درین گردیدنست  ** گاه تاریک و زمانی روشنست 
  • Since the moon of heaven is (engaged) in making this circuit, she is sometimes dark and sometimes bright.

  • گه بهار و صیف هم‌چون شهد و شیر  ** گه سیاستگاه برف و زمهریر  925
  • Sometimes ’tis spring and summer, (delicious) as honey and milk; sometimes (the world is) a place of punishment by snow and piercing cold.

  • چونک کلیات پیش او چو گوست  ** سخره و سجده کن چوگان اوست 
  • Seeing that before Him (God) universals are like a ball, subject (to Him) and prostrating themselves before His bat,

  • تو که یک جزوی دلا زین صدهزار  ** چون نباشی پیش حکمش بی‌قرار 
  • How shouldst thou, O heart, which art (but) one of these hundred thousand particulars, not be in restless movement at His decree?

  • چون ستوری باش در حکم امیر  ** گه در آخر حبس گاهی در مسیر 
  • Be at the disposal of the Prince, like a horse (or mule), now confined in the stable, now going (on the road).

  • چونک بر میخت ببندد بسته باش  ** چونک بگشاید برو بر جسته باش 
  • When He fastens thee to a peg, be fastened (quiet and submissive); when He looses thee, go, be exultant (prance and bound).

  • آفتاب اندر فلک کژ می‌جهد  ** در سیه‌روزی خسوفش می‌دهد  930
  • (But keep on the right road, for when) the sun in heaven jumps crookedly, He causes it to be eclipsed in black disgrace,

  • کز ذنب پرهیز کن هین هوش‌دار  ** تا نگردی تو سیه‌رو دیگ‌وار 
  • Saying, “Avoid the (Dragon's) Tail: hark, take heed, lest thou become black of face like a cooking-pot.”

  • ابر را هم تازیانه‌ی آتشین  ** می‌زنندش کانچنان رو نه چنین 
  • The cloud, too, is lashed with a whip of fire, (as through to say), “Go that way, do not go this way!

  • بر فلان وادی ببار این سو مبار  ** گوشمالش می‌دهد که گوش دار 
  • Rain upon such and such a valley, do not rain in this quarter”: He reprimands it, saying, “Give ear!

  • عقل تو از آفتابی بیش نیست  ** اندر آن فکری که نهی آمد مه‌ایست 
  • Thy reason is not superior to a sun: do not stay in (dally with) a thought that has been forbidden.

  • کژ منه ای عقل تو هم گام خویش  ** تا نیاید آن خسوف رو به پیش  935
  • O Reason, do not thou too step crookedly, lest that eclipse of (the bright) face befall (thee).

  • چون گنه کمتر بود نیم آفتاب  ** منکسف بینی و نیمی نورتاب 
  • When (thy) sin is less, thou wilt see half the sun eclipsed and half radiant,

  • که به قدر جرم می‌گیرم ترا  ** این بود تقریر در داد و جزا 
  • For I punish thee in proportion to thy sin: this is the principle laid down for justice and retribution.