English    Türkçe    فارسی   

2
3435-3484

  • ور کنی با او مری و همسری ** کافرم دان گر تو ز ایشان سر بری‏ 3435
  • Onunla inada kalkışır, beraberlik dâvasına girişirsen, yok mu? Eğer onlardan başını kurtarabilirsen beni de kâfir bil sen!

  • کشیدن موش مهار شتر را و متعجب شدن موش در خود
  • Farenin deve yularını çekmesi ve kendi kendisine gururlanması

  • موشکی در کف مهار اشتری ** در ربود و شد روان او از مری‏
  • Bir fareceğiz, bir devenin yularını eline aldı, kurula, kurula yola düştü.

  • اشتر از چستی که با او شد روان ** موش غره شد که هستم پهلوان‏
  • Deve, tabiatındaki mülayimlik yüzünden onunla beraber yürümeye koyuldu. Fare “Ben, ne de pehlivan, ne de yiğit ermişim” diye gurura düştü.

  • بر شتر زد پرتو اندیشه‏اش ** گفت بنمایم ترا تو باش خوش‏
  • Düşüncesinin ışığı deveye aksetti. “Hele hoşindi. Ben sana gösteririm!” dedi.

  • تا بیامد بر لب جوی بزرگ ** کاندر او گشتی زبون پیل سترگ‏
  • Gide, gide bir büyük ırmak kenarına geldiler. Öyle büyük, öyle derindi ki ulu bir fil bile o ırmakta zebun olurdu.

  • موش آن جا ایستاد و خشک گشت ** گفت اشتر ای رفیق کوه و دشت‏ 3440
  • Fare orada duru, kaskatı kesildi. Deve “Ey dağda, ovada bana arkadaş olan,

  • این توقف چیست حیرانی چرا ** پا بنه مردانه اندر جو در آ
  • Bu duraklama ne, niye şaşırdın? Irmağa ercesine ayak bas, gir suya!

  • تو قلاووزی و پیش آهنگ من ** در میان ره مباش و تن مزن‏
  • Sen kılavuzsun, benim öncümsün. Yol ortasında durup susma” dedi.

  • گفت این آب شگرف است و عمیق ** من همی‏ترسم ز غرقاب ای رفیق‏
  • Fare dedi ki: “Bu su, pek büyük, pek derin bir su. Arkadaş, ben boğulmaktan korkuyorum.”

  • گفت اشتر تا ببینم حد آب ** پا در او بنهاد آن اشتر شتاب‏
  • Deve “Hele bir göreyim, ne kadarmış bu su?” deyip hemen ayağını attı.

  • گفت تا زانوست آب ای کور موش ** از چه حیران گشتی و رفتی ز هوش‏ 3445
  • Dedi ki: “A kör sıçan, su diz boyuymuş. A hayvanların kusuru, neden şaşırdın?”

  • گفت مور تست و ما را اژدهاست ** که ز زانو تا به زانو فرق‏هاست‏
  • Fare, “Sana karınca ama bize ejderha! Dizden dize fark var.

  • گر ترا تا زانو است ای پر هنر ** مر مرا صد گز گذشت از فرق سر
  • Ey hünerli deve, sana diz boyu ama benim tepemden yüz arşın geçer.” dedi.

  • گفت گستاخی مکن بار دگر ** تا نسوزد جسم و جانت زین شرر
  • Deve dedi ki: “ Öyleyse bir daha küstahlık etme de cismin, canın yanıp yakılmasın.

  • تو مری با مثل خود موشان بکن ** با شتر مر موش را نبود سخن‏
  • Sen, kendin gibi farelerle boy ölçüş. Deveyle sıçanın sözü yoktur.”

  • گفت توبه کردم از بهر خدا ** بگذران زین آب مهلک مر مرا 3450
  • Fare, “Tövbe ettim, Allah hakkı için beni bu helâk edici sudan geçir.” dedi.

  • رحم آمد مر شتر را گفت هین ** برجه و بر کودبان من نشین‏
  • Deve acıdı, “Haydi hörgücüme sıçra, otur.

  • این گذشتن شد مسلم مر مرا ** بگذرانم صد هزاران چون ترا
  • Bu geçiş, benim işim. Seni de, senin gibi yüzlercesini de geçiririm” dedi.

  • چون پیمبر نیستی پس رو به راه ** تا رسی از چاه روزی سوی جاه‏
  • Mademki peygamber değilsin, yola düş de günün birin de kuyudan kurtulup yüce bir makama erişesin.

  • تو رعیت باش چون سلطان نه‏ای ** خود مران چون مرد کشتیبان نه‏ای‏
  • Sultan değilsen yürü, riayet ol. Kaptan değilsen gemiyi öyle alabildiğine yürütme.

  • چون نه‏ای کامل دکان تنها مگیر ** دست‏خوش می‏باش تا گردی خمیر 3455
  • Ticarette kâmil değilsen yalnız başına dükkân açma; yoğrulup kemale gelinceye dek birisinin hükmü altına gir.

  • أنصتوا را گوش کن خاموش باش ** چون زبان حق نگشتی گوش باش‏
  • “Susun, dinleyin” emrini işit, sükût et. Mademki Allah dili olamadın, kulak kesil.

  • ور بگویی شکل استفسار گو ** با شهنشاهان تو مسکین‏وار گو
  • Söylersen bile sual tarzında söz söyle. Padişahlar padişahıyla edepli konuş!

  • ابتدای کبر و کین از شهوت است ** راسخی شهوتت از عادت است‏
  • Kibir ve kinin başlangıcı şehvettendir. Şehvetinin yerleşip kuvvetlenmesi de itiyat yüzündendir.

  • چون ز عادت گشت محکم خوی بد ** خشم آید بر کسی کت واکشد
  • Kötü huy, âdet edindiğinden dolayı sağlamlaşır, yerleşir. Seni ondan vazgeçirmek isteyene kızarsın.

  • چون که تو گل خوار گشتی هر که او ** واکشد از گل ترا باشد عدو 3460
  • Toprak yemeye alışırsan kim seni bundan menetmeye kalkışırsa onu düşman sayarsın.

  • بت پرستان چون که خو با بت کنند ** مانعان راه بت را دشمنند
  • Puta tapanlar, bu tapmayı huy edindiklerinden men edenlere düşman olmuşlardır.

  • چون که کرد ابلیس خو با سروری ** دید آدم را حقیر او از خری‏
  • İblis, ululanmayı huy edinmişti de eşekliğinden Âdem’i kendisinden aşağı gördü.

  • که به از من سروری دیگر بود ** تا که او مسجود چون من کس شود
  • “Benden daha ulu başka birisi yok ki. Benim gibi bir kişi, ona secde eder mi?” dedi.

  • سروری زهر است جز آن روح را ** کاو بود تریاق لانی ز ابتدا
  • Ululuk zehirdir. Ancak, ta ezelden panzehire sahip olan ruh müstesna.

  • کوه اگر پر مار شد باکی مدار ** کاو بود در اندرون تریاق‏زار 3465
  • Dağ, yılanla dolu ise içerisinde panzehir yeri bulundukça korkma.

  • سروری چون شد دماغت را ندیم ** هر که بشکستت شود خصم قدیم‏
  • Kafana ululuk yerleşmiş, onun için kim seni kırarsa onu ezelî düşman sayarsın.

  • چون خلاف خوی تو گوید کسی ** کینه‏ها خیزد ترا با او بسی‏
  • Birisi huyuna aykırı söz söylerse ona bir hayli kinlenirsin.

  • که مرا از خوی من بر می‏کند ** خویش را بر من چو سرور می‏کند
  • Beni huyumdan çevirecek, şakirt haline sokacak, kendisine tâbi kılacak dersin.

  • چون نباشد خوی بد سرکش در او ** کی فروزد آن خلاف آتش در او
  • Böyle adamın kötü huyu serkeş olmasa, o huya aykırı şeylere niye ateşlenir, kızar;

  • با مخالف او مدارایی کند ** در دل او خویش را جایی کند 3470
  • Yahut muhalife müdana eder, onun gönlünde bir yer kazanır?

  • ز انکه خوی بد بگشته ست استوار ** مور شهوت شد ز عادت همچو مار
  • Çünkü kötü huyu adamakıllı kuvvetlenmiştir. Karınca gibi olan şehvetti, itiyat yüzünden adeta ejderha kesilmiştir.

  • مار شهوت را بکش در ابتدا ** ور نه اینک گشت مارت اژدها
  • Şehvet yılanını önceden öldür. Yoksa hemencecik ejderhalaşır.

  • لیک هر کس مور بیند مار خویش ** تو ز صاحب دل کن استفسار خویش‏
  • Fakat herkes, yılanını karınca görür. Sen kendini bir gönül sahibine sor!

  • تا نشد زر مس نداند من مسم ** تا نشد شه دل نداند مفلسم‏
  • Bakır, altın olmadıkça bakırlığını; gönül padişah olmadıkça müflisliğini bilmez.

  • خدمت اکسیر کن مس‏وار تو ** جور می‏کش ای دل از دل دار تو 3475
  • Bakır gibi sen de iksire hizmet et. Gönül, dildarın cevrini çek.

  • کیست دل دار اهل دل نیکو بدان ** که چو روز و شب جهانند از جهان‏
  • Dildar kimdir? İyice bil. Dildar ehli dildir. Çünkü ehli dil olan, gece ve gündüz gibi cihandan kaçıp durmakta, âlemde eğleşmemektedir.

  • عیب کم گو بنده‏ی الله را ** متهم کم کن به دزدی شاه را
  • Allah kulunun ayıbını az söyle, padişahı hırsızlıkla az kına.

  • کرامات آن درویش که در کشتی متهمش کردند
  • Gemide bir dervişi hırsızlıkla töhmet altına almaları

  • بود درویشی درون کشتیی ** ساخته از رخت مردی پشتیی‏
  • Bir gemide bir derviş vardı. Erliği kendisine arka yastığı yapmış, ona dayanmıştı.

  • یاوه شد همیان زر او خفته بود ** جمله را جستند و او را هم نمود
  • Gemide bir kese altın kayboldu. O, uyuyordu. Herkesi aradılar. Birisi onu da gösterip,

  • کاین فقیر خفته را جوییم هم ** کرد بیدارش ز غم صاحب درم‏ 3480
  • “Bu uyuyan yoksulu da arayalım” dedi. Para sahibi derdinden onu da uyandırdı.

  • که در این کشتی حرمدان گمشدست ** جمله را جستیم نتوانی تو رست‏
  • “Bu gemide bir kese kayboldu. Herkesi aradık, bu arayıştan sen kurtulamazsın.

  • دلق بیرون کن برهنه شو ز دلق ** تا ز تو فارغ شود اوهام خلق‏
  • Hırkanı çıkar, soyun da senin hakkında kimsenin şüphesi kalmasın” dedi.

  • گفت یا رب مر غلامت را خسان ** متهم کردند فرمان در رسان‏
  • Derviş “Yarabbi, şu aşağılık kişiler, kulunu töhmet altına alıyorlar, fermanını eriştir” dedi.

  • چون به درد آمد دل درویش از آن ** سر برون کردند هر سو در زمان‏
  • Dervişin gönlü dertlenir dertlenmez hemen denizin her tarafından,