آن چه تو گنجش توهم می‌‌کنی ** ز آن توهم گنج را گم می‌‌کنی‌‌

آن چه تو گنجش توهم می‌‌کنی ** ز آن توهم گنج را گم می‌‌کنی‌‌ 2475

That which you imagine to be the treasure—through that vain imagination you are losing the treasure.

چون عمارت دان تو وهم و رایها ** گنج نبود در عمارت جایها

Know that fancies and opinions are like the state of cultivation: treasure is not (to be found) in cultivated spots.

در عمارت هستی و جنگی بود ** نیست را از هستها ننگی بود

In the state of cultivation there is existence and strife (contrariety): the non-existent is ashamed of (all) existent things.

نی که هست از نیستی فریاد کرد ** بلکه نیست آن هست را واداد کرد

It is not the case that the existent implored help against (sought to escape from) nonexistence; nay, (’twas) the non-existent (that) repelled the existent.

تو مگو که من گریزانم ز نیست ** بلکه او از تو گریزان است بیست‌‌

Do not say, “I am fleeing from the non-existent”; nay, it is fleeing from you. Stop! (Do not fancy yourself to be fleeing.)

ظاهرا می‌‌خواندت او سوی خود ** وز درون می‌‌راندت با چوب رد 2480

Outwardly it is calling you towards itself, but inwardly it is driving you away with the cudgel of rejection.

نعلهای باژگونه ست ای سلیم ** نفرت فرعون می‌‌دان از کلیم‌‌

O man of sound heart (mind), ’tis (a case of) reversed shoes: know that Pharaoh's abhorrence (of Moses) was (really) from (caused by) Moses.

سبب حرمان اشقیا از دو جهان که خسر الدنیا و الآخرة

The reason why the unblest are disappointed of both worlds, (according to the text) “he has lost this life and the life to come.”

چون حکیمک اعتقادی کرده است ** کاسمان بیضه زمین چون زرده است‌‌

The wretched philosopher being firmly convinced that the sky is an egg and the earth like its yolk,

گفت سائل چون بماند این خاکدان ** در میان این محیط آسمان‌‌

Some one asked him how this earth remains, in the midst of this surrounding expanse of sky,

همچو قندیلی معلق در هوا ** نی به اسفل می‌‌رود نی بر علی‌‌

Suspended in the air like a lamp, moving neither to the bottom nor to the top.