English    Türkçe    فارسی   

1
1445-1469

  • دید آن مرشد که او ارشاد داشت ** تخم پاک اندر زمین پاک کاشت‌‌ 1445
  • That spiritual guide (‘Umar) perceived that he (the ambassador) possessed (the capacity for receiving) guidance: he sowed the good seed in the good soil.

  • سؤال کردن رسول روم از عمر
  • How the ambassador of Rúm questioned the Commander of the Faithful, may God be well-pleased with him.

  • مرد گفتش کای امیر المؤمنین ** جان ز بالا چون در آمد در زمین‌‌
  • The man said to him, “O Commander of the Faithful, how did the spirit come to the earth from above?

  • مرغ بی‌‌اندازه چون شد در قفص ** گفت حق بر جان فسون خواند و قصص‌‌
  • How did the infinite bird go into the cage?” He replied, “God recited spells and incantations over the spirit.

  • بر عدمها کان ندارد چشم و گوش ** چون فسون خواند همی‌‌آید به جوش‌‌
  • When He recites spells over the non-existences which have no eye or ear, they begin to stir.

  • از فسون او عدمها زود زود ** خوش معلق می‌‌زند سوی وجود
  • Because of His spells the non-existences at that very moment are dancing joyously into existence.

  • باز بر موجود افسونی چو خواند ** زو دو اسبه در عدم موجود راند 1450
  • When, again, He recited a spell over the existent, at His word the existent marched (back) post-haste into non-existence.

  • گفت در گوش گل و خندانش کرد ** گفت با سنگ و عقیق کانش کرد
  • He spake into the ear of the rose and made it laughing (blooming); He spake to the stone and made it a cornelian of the mine.

  • گفت با جسم آیتی تا جان شد او ** گفت با خورشید تا رخشان شد او
  • He spake to the body a sign (message), so that it became spirit; He spake to the sun, so that it became radiant.

  • باز در گوشش دمد نکته‌‌ی مخوف ** در رخ خورشید افتد صد کسوف‌‌
  • Again He breathes into its ear a fearful saying, and upon the face of the sun fall a hundred eclipses.

  • تا به گوش ابر آن گویا چه خواند ** کاو چو مشک از دیده‌‌ی خود اشک راند
  • Consider what that Speaker chanted into the ear of the cloud, so that it poured tears from its eye, like a waterskin.

  • تا به گوش خاک حق چه خوانده است ** کاو مراقب گشت و خامش مانده است‌‌ 1455
  • Consider what God has chanted into the ear of the earth, so that it became regardful and has (ever since) remained silent.”

  • در تردد هر که او آشفته است ** حق به گوش او معما گفته است‌‌
  • Whosoever in perplexity is sorely troubled, God has spoken the riddle into his ear,

  • تا کند محبوسش اندر دو گمان ** آن کنم کاو گفت یا خود ضد آن‌‌
  • That He may imprison him in two (doubtful) thoughts, (namely), “Shall I do that? He said that (bade me do that) or the contrary thereof?”

  • هم ز حق ترجیح یابد یک طرف ** ز آن دو یک را بر گزیند ز آن کنف‌‌
  • From (the decree of) God also, one side obtains the preponderance, and from that (Divine) quarter he chooses one of the two (alternatives).

  • گر نخواهی در تردد هوش جان ** کم فشار این پنبه اندر گوش جان‌‌
  • If thou wouldst not have the mind of thy spirit in (a state of) perplexity, do not stuff this cotton-wool into thy spiritual ear,

  • تا کنی فهم آن معماهاش را ** تا کنی ادراک رمز و فاش را 1460
  • So that thou mayst understand those riddles of His, so that thou mayst apprehend (both) the secret sign and the open.

  • پس محل وحی گردد گوش جان ** وحی چه بود گفتنی از حس نهان‌‌
  • Then the spiritual ear becomes the place where wahy (inspiration) descends. What is wahy? A speech hidden from sense-perception.

  • گوش جان و چشم جان جز این حس است ** گوش عقل و گوش ظن زین مفلس است‌‌
  • The spiritual ear and eye are other than this sense-perception, the ear of (discursive) reason and the ear of opinion are destitute of this (inspiration).

  • لفظ جبرم عشق را بی‌‌صبر کرد ** و آن که عاشق نیست حبس جبر کرد
  • The word “compulsion” (jabr) made me impatient (uncontrollable) for love's sake, while it confined in (the prison of) compulsion him who is not a lover.

  • این معیت با حق است و جبر نیست ** این تجلی مه است این ابر نیست‌‌
  • This is union with God, and it is not compulsion: this is the shining forth of the moon, this is not a cloud.

  • ور بود این جبر جبر عامه نیست ** جبر آن اماره‌‌ی خودکامه نیست‌‌ 1465
  • And if this be compulsion, it is not the compulsion of (suffered by) the vulgar: it is not the compulsion of (exerted by) the evil-commanding self-willed (soul).

  • جبر را ایشان شناسند ای پسر ** که خدا بگشادشان در دل بصر
  • O son, (only) they know (the real meaning of) compulsion in whose hearts God has opened the sight (of the spiritual eye).

  • غیب و آینده بر ایشان گشت فاش ** ذکر ماضی پیش ایشان گشت لاش‌‌
  • To them the unseen and the future became manifest; to them recollection of the past became naught.

  • اختیار و جبر ایشان دیگر است ** قطره‌‌ها اندر صدفها گوهر است‌‌
  • Their freewill and compulsion is different (from that of ordinary men): in oyster-shells drops (of rain) are pearls.

  • هست بیرون قطره‌‌ی خرد و بزرگ ** در صدف آن در خرد است و سترگ‌‌
  • Outside (of the shell) it is a drop of water, small or great, (but) within the shell it is a small or big pearl.