گفت با جسم آیتی تا جان شد او ** گفت با خورشید تا رخشان شد او

باز در گوشش دمد نکته‌‌ی مخوف ** در رخ خورشید افتد صد کسوف‌‌

تا به گوش ابر آن گویا چه خواند ** کاو چو مشک از دیده‌‌ی خود اشک راند

تا به گوش خاک حق چه خوانده است ** کاو مراقب گشت و خامش مانده است‌‌ 1455

در تردد هر که او آشفته است ** حق به گوش او معما گفته است‌‌

تا کند محبوسش اندر دو گمان ** آن کنم کاو گفت یا خود ضد آن‌‌

هم ز حق ترجیح یابد یک طرف ** ز آن دو یک را بر گزیند ز آن کنف‌‌

گر نخواهی در تردد هوش جان ** کم فشار این پنبه اندر گوش جان‌‌

تا کنی فهم آن معماهاش را ** تا کنی ادراک رمز و فاش را 1460

پس محل وحی گردد گوش جان ** وحی چه بود گفتنی از حس نهان‌‌

گوش جان و چشم جان جز این حس است ** گوش عقل و گوش ظن زین مفلس است‌‌

لفظ جبرم عشق را بی‌‌صبر کرد ** و آن که عاشق نیست حبس جبر کرد

این معیت با حق است و جبر نیست ** این تجلی مه است این ابر نیست‌‌

ور بود این جبر جبر عامه نیست ** جبر آن اماره‌‌ی خودکامه نیست‌‌ 1465

جبر را ایشان شناسند ای پسر ** که خدا بگشادشان در دل بصر

غیب و آینده بر ایشان گشت فاش ** ذکر ماضی پیش ایشان گشت لاش‌‌

اختیار و جبر ایشان دیگر است ** قطره‌‌ها اندر صدفها گوهر است‌‌

هست بیرون قطره‌‌ی خرد و بزرگ ** در صدف آن در خرد است و سترگ‌‌

طبع ناف آهو است آن قوم را ** از برون خون و درونشان مشکها 1470

تو مگو کاین مایه بیرون خون بود ** چون رود در ناف مشکی چون شود

تو مگو کاین مس برون بد محتقر ** در دل اکسیر چون گیرد گهر

اختیار و جبر در تو بد خیال ** چون در ایشان رفت شد نور جلال‌‌

نان چو در سفره ست باشد آن جماد ** در تن مردم شود او روح شاد

در دل سفره نگردد مستحیل ** مستحیلش جان کند از سلسبیل‌‌ 1475

قوت جان است این ای راست خوان ** تا چه باشد قوت آن جان جان‌‌