هم ز حق ترجیح یابد یک طرف ** ز آن دو یک را بر گزیند ز آن کنف‌‌

گر نخواهی در تردد هوش جان ** کم فشار این پنبه اندر گوش جان‌‌

تا کنی فهم آن معماهاش را ** تا کنی ادراک رمز و فاش را 1460

پس محل وحی گردد گوش جان ** وحی چه بود گفتنی از حس نهان‌‌

گوش جان و چشم جان جز این حس است ** گوش عقل و گوش ظن زین مفلس است‌‌

لفظ جبرم عشق را بی‌‌صبر کرد ** و آن که عاشق نیست حبس جبر کرد

این معیت با حق است و جبر نیست ** این تجلی مه است این ابر نیست‌‌

ور بود این جبر جبر عامه نیست ** جبر آن اماره‌‌ی خودکامه نیست‌‌ 1465

جبر را ایشان شناسند ای پسر ** که خدا بگشادشان در دل بصر

غیب و آینده بر ایشان گشت فاش ** ذکر ماضی پیش ایشان گشت لاش‌‌

اختیار و جبر ایشان دیگر است ** قطره‌‌ها اندر صدفها گوهر است‌‌

هست بیرون قطره‌‌ی خرد و بزرگ ** در صدف آن در خرد است و سترگ‌‌

طبع ناف آهو است آن قوم را ** از برون خون و درونشان مشکها 1470

تو مگو کاین مایه بیرون خون بود ** چون رود در ناف مشکی چون شود

تو مگو کاین مس برون بد محتقر ** در دل اکسیر چون گیرد گهر

اختیار و جبر در تو بد خیال ** چون در ایشان رفت شد نور جلال‌‌

نان چو در سفره ست باشد آن جماد ** در تن مردم شود او روح شاد

در دل سفره نگردد مستحیل ** مستحیلش جان کند از سلسبیل‌‌ 1475

قوت جان است این ای راست خوان ** تا چه باشد قوت آن جان جان‌‌

گوشت پاره‌‌ی آدمی با عقل و جان ** می‌‌شکافد کوه را با بحر و کان‌‌

زور جان کوه کن شق حجر ** زور جان جان در انشق القمر

گر گشاید دل سر انبان راز ** جان به سوی عرش سازد ترک تاز

اضافت کردن آدم آن زلت را به خویشتن که ربنا ظلمناو اضافت کردن ابلیس گناه خود را به خدا که بما أغويتنی

کرد حق و کرد ما هر دو ببین ** کرد ما را هست دان پیداست این‌‌ 1480

گر نباشد فعل خلق اندر میان ** پس مگو کس را چرا کردی چنان‌‌

خلق حق افعال ما را موجد است ** فعل ما آثار خلق ایزد است‌‌