کز کرشم غمزه‌‌ی غمازه‌‌ای ** بر دلم بنهاد داغی تازه‌‌ای‌‌

من حلالش کردم از خونم بریخت ** من همی‌‌گفتم حلال او می‌‌گریخت‌‌

چون گریزانی ز ناله‌‌ی خاکیان ** غم چه ریزی بر دل غمناکیان‌‌

ای که هر صبحی که از مشرق بتافت ** همچو چشمه‌‌ی مشرقت در جوش یافت‌‌

چون بهانه دادی این شیدات را ** ای بهانه شکر لبهات را 1800

ای جهان کهنه را تو جان نو ** از تن بی‌‌جان و دل افغان شنو

شرح گل بگذار از بهر خدا ** شرح بلبل گو که شد از گل جدا

از غم و شادی نباشد جوش ما ** با خیال و وهم نبود هوش ما

حالتی دیگر بود کان نادر است ** تو مشو منکر که حق بس قادر است‌‌

تو قیاس از حالت انسان مکن ** منزل اندر جور و در احسان مکن‌‌ 1805

جور و احسان رنج و شادی حادث است ** حادثان میرند و حقشان وارث است‌‌

صبح شد ای صبح را پشت و پناه ** عذر مخدومی حسام الدین بخواه‌‌

عذر خواه عقل کل و جان تویی ** جان جان و تابش مرجان تویی‌‌

تافت نور صبح و ما از نور تو ** در صبوحی با می منصور تو

داده‌‌ی تو چون چنین دارد مرا ** باده که بود کاو طرب آرد مرا 1810

باده در جوشش گدای جوش ماست ** چرخ در گردش گدای هوش ماست‌‌

باده از ما مست شد نی ما از او ** قالب از ما هست شد نی ما از او

ما چو زنبوریم و قالبها چو موم ** خانه خانه کرده قالب را چو موم‌‌

رجوع به حکایت خواجه‌‌ی تاجر

بس دراز است این حدیث خواجه گو ** تا چه شد احوال آن مرد نکو

خواجه اندر آتش و درد و حنین ** صد پراکنده همی‌‌گفت این چنین‌‌ 1815

گه تناقض گاه ناز و گه نیاز ** گاه سودای حقیقت گه مجاز

مرد غرقه گشته جانی می‌‌کند ** دست را در هر گیاهی می‌‌زند

تا کدامش دست گیرد در خطر ** دست و پایی می‌‌زند از بیم سر

دوست دارد یار این آشفتگی ** کوشش بی‌‌هوده به از خفتگی‌‌

آن که او شاه است او بی‌‌کار نیست ** ناله از وی طرفه کاو بیمار نیست‌‌ 1820