English    Türkçe    فارسی   

1
1811-1835

  • باده در جوشش گدای جوش ماست ** چرخ در گردش گدای هوش ماست‌‌
  • Wine in ferment is a beggar suing for our ferment; Heaven in revolution is a beggar suing for our consciousness.

  • باده از ما مست شد نی ما از او ** قالب از ما هست شد نی ما از او
  • Wine became intoxicated with us, not we with it; the body came into being from us, not we from it.

  • ما چو زنبوریم و قالبها چو موم ** خانه خانه کرده قالب را چو موم‌‌
  • We are as bees, and bodies are as wax (honeycomb): we have made the body, cell by cell, like wax.

  • رجوع به حکایت خواجه‌‌ی تاجر
  • Reverting to the tale of the merchant who went to trade (in India).

  • بس دراز است این حدیث خواجه گو ** تا چه شد احوال آن مرد نکو
  • This (discourse) is very long. Tell the story of the merchant, that we may see what happened to that good man.

  • خواجه اندر آتش و درد و حنین ** صد پراکنده همی‌‌گفت این چنین‌‌ 1815
  • The merchant in fire (burning grief) and anguish and yearning was uttering a hundred distracted phrases like this,

  • گه تناقض گاه ناز و گه نیاز ** گاه سودای حقیقت گه مجاز
  • Now self-contradiction, now disdain, now supplication, now passion for reality, now metaphor (unreality).

  • مرد غرقه گشته جانی می‌‌کند ** دست را در هر گیاهی می‌‌زند
  • The drowning man suffers an agony of soul and clutches at every straw.

  • تا کدامش دست گیرد در خطر ** دست و پایی می‌‌زند از بیم سر
  • For fear of (losing) his head (life), he flings about (both) hand and foot to see whether any one will take his hand (help him) in peril.

  • دوست دارد یار این آشفتگی ** کوشش بی‌‌هوده به از خفتگی‌‌
  • The Friend loves this agitation: it is better to struggle vainly than to lie still.

  • آن که او شاه است او بی‌‌کار نیست ** ناله از وی طرفه کاو بیمار نیست‌‌ 1820
  • He who is the King (of all) is not idle, (though) complaint from Him would be a marvel, for He is not ill.

  • بهر این فرمود رحمان ای پسر ** کل يوم هو فی شأن ای پسر
  • For this reason said the Merciful (God), O son, “Every day He is (busy) in an affair,” O son.

  • اندر این ره می‌‌تراش و می‌‌خراش ** تا دم آخر دمی فارغ مباش‌‌
  • In this Way be thou ever scraping and scratching (exerting thyself to the utmost): until thy last breath do not be unoccupied for a moment,

  • تا دم آخر دمی آخر بود ** که عنایت با تو صاحب سر بود
  • So that thy last breath may be a last breath in which the (Divine) favour is thy bosom-friend.

  • هر چه می‌‌کوشند اگر مرد و زن است ** گوش و چشم شاه جان بر روزن است‌‌
  • Whatsoever they strive (to do), whether man or woman, the ear and eye of the soul's King are at the window.

  • برون انداختن مرد تاجر طوطی را از قفس و پریدن طوطی مرده‌‌
  • How the merchant cast the parrot out of the cage and how the dead parrot flew away.

  • بعد از آنش از قفس بیرون فگند ** طوطیک پرید تا شاخ بلند 1825
  • After that, he cast her out of the cage. The little parrot flew to a lofty bough.

  • طوطی مرده چنان پرواز کرد ** کافتاب از چرخ ترکی تاز کرد
  • The dead parrot made such a (swift) flight as when the orient sun rushed onward.

  • خواجه حیران گشت اندر کار مرغ ** بی‌‌خبر ناگه بدید اسرار مرغ‌‌
  • The merchant was amazed at the action of the bird: without understanding he suddenly beheld the mysteries of the bird.

  • روی بالا کرد و گفت ای عندلیب ** از بیان حال خودمان ده نصیب‌‌
  • He lifted up his face and said, “O nightingale, give us profit (instruction) by explaining thy case.

  • او چه کرد آن جا که تو آموختی ** ساختی مکری و ما را سوختی‌‌
  • What did she (the parrot) do there (in India), that thou didst learn, devise a trick, and burn us (with grief)”?

  • گفت طوطی کاو به فعلم پند داد ** که رها کن لطف آواز و وداد 1830
  • The parrot said, “She by her act counselled me—‘Abandon thy charm of voice and thy affection (for thy master),

  • ز آن که آوازت ترا در بند کرد ** خویشتن مرده پی این پند کرد
  • Because thy voice has brought thee into bondage’: she feigned herself dead for the sake of (giving me) this counsel,

  • یعنی ای مطرب شده با عام و خاص ** مرده شو چون من که تا یابی خلاص‌‌
  • Meaning (to say), ‘O thou who hast become a singer to high and low, become dead like me, that thou mayst gain release.’”

  • دانه باشی مرغکانت بر چنند ** غنچه باشی کودکانت بر کنند
  • If you are a grain, the little birds will peck you up; if you are a bud, the children will pluck you off.

  • دانه پنهان کن بکلی دام شو ** غنچه پنهان کن گیاه بام شو
  • Hide the grain (bait), become wholly a snare; hide the bud, become the grass on the roof.

  • هر که داد او حسن خود را در مزاد ** صد قضای بد سوی او رو نهاد 1835
  • Any one who offers his beauty to auction, a hundred evil fates set out towards him (and overtake him).