بهر خود او آتشی افروخته ست ** در دل رنجور و خود را سوخته ست‌‌

فاتقوا النار التی أوقدتم ** إنکم فی المعصیة ازددتم‌‌

گفت پیغمبر به یک صاحب ریا ** صل إنک لم تصل یا فتی‌‌ 3390

از برای چاره‌‌ی این خوفها ** آمد اندر هر نمازی اهدنا

کاین نمازم را میامیز ای خدا ** با نماز ضالین و اهل ریا

از قیاسی که بکرد آن کر گزین ** صحبت ده ساله باطل شد بدین‌‌

خاصه ای خواجه قیاس حس دون ** اندر آن وحیی که هست از حد فزون‌‌

گوش حس تو به حرف ار در خور است ** دان که گوش غیب گیر تو کر است‌‌ 3395

اول کسی که در مقابله‌‌ی نص قیاس آورد ابلیس بود

اول آن کس کاین قیاسکها نمود ** پیش انوار خدا ابلیس بود

گفت نار از خاک بی‌‌شک بهتر است ** من ز نار و او ز خاک اکدر است‌‌

پس قیاس فرع بر اصلش کنیم ** او ز ظلمت ما ز نور روشنیم‌‌

گفت حق نی بل که لا انساب شد ** زهد و تقوی فضل را محراب شد

این نه میراث جهان فانی است ** که به انسابش بیابی جانی است‌‌ 3400

بلکه این میراثهای انبیاست ** وارث این جانهای اتقیاست‌‌

پور آن بو جهل شد مومن عیان ** پور آن نوح نبی از گمرهان‌‌

زاده‌‌ی خاکی منور شد چو ماه ** زاده‌‌ی آتش تویی رو رو سیاه‌‌

این قیاسات و تحری روز ابر ** یا به شب مر قبله را کرده ست حبر

لیک با خورشید و کعبه پیش رو ** این قیاس و این تحری را مجو 3405

کعبه نادیده مکن رو زو متاب ** از قیاس الله أعلم بالصواب‌‌

چون صفیری بشنوی از مرغ حق ** ظاهرش را یاد گیری چون سبق‌‌

وانگهی از خود قیاساتی کنی ** مر خیال محض را ذاتی کنی‌‌

اصطلاحاتی است مر ابدال را ** که نباشد ز آن خبر اقوال را

منطق الطیری به صوت آموختی ** صد قیاس و صد هوس افروختی‌‌ 3410

همچو آن رنجور دلها از تو خست ** کر به پندار اصابت گشته مست‌‌

کاتب آن وحی ز آن آواز مرغ ** برده ظنی کاو بود همباز مرغ‌‌