If it will, they advance towards universals, and if it will, they remain in bondage to particulars.
همچنین هر پنج حس چون نایزه ** بر مراد و امر دل شد جایزه
Similarly all the five senses are passing (in movement) according to the will and command of the heart, like the spool (in the hand of a weaver).
هر طرف که دل اشارت کردشان ** می‌‌رود هر پنج حس دامن کشان
All the five senses are moving and trailing their skirts (sweeping along) in whatever direction the heart indicates to them.
دست و پا در امر دل اندر ملا ** همچو اندر دست موسی آن عصا
Hand and foot are plainly under command of the heart, like the staff in the hand of Moses.
دل بخواهد پا در آید زو به رقص ** یا گریزد سوی افزونی ز نقص
If the heart will, at once the foot begins to dance, or flees from defect towards increase.
دل بخواهد دست آید در حساب ** با اصابع تا نویسد او کتاب3570
If the heart will, the hand comes to terms with the fingers to write a book.
دست در دست نهانی مانده است ** او درون تن را برون بنشانده است
The hand remains in (the grasp of) a hidden hand: it (the hidden hand) within has set the body outside (as its instrument).
گر بخواهد بر عدو ماری شود ** ور بخواهد بر ولی یاری شود
If it (the hidden hand) will, it (the external hand) becomes a snake to the enemy; and if it will, it becomes a helper to the friend;
ور بخواهد کفچه‌‌ای در خوردنی ** ور بخواهد همچو گرز ده منی
And if it will, a spoon in food; and if it will, a mace weighing ten maunds.
دل چه می‌‌گوید بدیشان ای عجب ** طرفه وصلت طرفه پنهانی سبب
I wonder what the heart is saying to them (the members of the body). ’Tis a marvelous connexion, a marvellous hidden link.
دل مگر مهر سلیمان یافته ست ** که مهار پنج حس بر تافته ست3575
Surely the heart has gotten the seal of Solomon, so that it has pulled the reins of (exerted control over) the five senses.
پنج حسی از برون میسور او ** پنج حسی از درون مأمور او
Five external senses are easy for it to manage, five internal senses (faculties) are under its command.
ده حس است و هفت اندام و دگر ** آن چه اندر گفت ناید می‌‌شمر
There are ten senses and seven limbs (of the body) et cetera: count over (to yourself) what is not mentioned (here).
چون سلیمانی دلا در مهتری ** بر پری و دیو زن انگشتری
O heart, since thou art a Solomon in empire, cast thy seal-ring (powerful spell) upon peri and demon.
گر در این ملکت بری باشی ز ریو ** خاتم از دست تو نستاند سه دیو
If in this kingdom thou art free from deceit, the three demons will not take the seal out of thy hand;
بعد از آن عالم بگیرد اسم تو ** دو جهان محکوم تو چون جسم تو3580
After that, thy name will conquer the world: the two worlds (will be) ruled by thee like thy body.
ور ز دستت دیو خاتم را ببرد ** پادشاهی فوت شد بختت بمرد
And if the demon take the seal off thy hand, thy kingdom is past, thy fortune is dead;
بعد از آن یا حسرتا شد یا عباد ** بر شما محتوم تا یوم التناد
After that, O servants (of God), “O sorrow!” is your inevitable doom till the day when ye are gathered together (for Judgement).
مکر خود را گر تو انکار آوری ** از ترازو و آینه کی جان بری
And if thou art denying thy deceit, how wilt thou save thy soul from the scales and the mirror?
متهم کردن غلامان و خواجه‌‌تاشان مر لقمان را که آن میوه‌‌های ترونده که می‌‌آوردیم او خورده است
How suspicion was thrown upon Luqmán by the slaves and fellow-servants who said that he had eaten the fresh fruit which they were bringing (to their master).
بود لقمان پیش خواجه‌‌ی خویشتن ** در میان بندگانش خوار تن
In the eyes of his master, amongst (in comparison with) the (other) slaves, Luqmán was despicable on account of his body (outward aspect).