-
پس دهان دل ببند و مهر کن ** پر کنش از باد کبر من لدن 990
- Therefore stopper and seal the mouth of your heart, and fill it from the Divine ventilator.
-
جهد حق است و دوا حق است و درد ** منکر اندر نفی جهدش جهد کرد
- Exertion is a reality, and medicine and disease are realities: the sceptic in his denial of exertion practised (and thereby affirmed) exertion.
-
مقرر شدن ترجیح جهد بر توکل
- How the superiority of exertion to trust in God was established.
-
زین نمط بسیار برهان گفت شیر ** کز جواب آن جبریان گشتند سیر
- The lion gave many proofs in this style, so that those necessitarians became tired of answering (him).
-
روبه و آهو و خرگوش و شغال ** جبر را بگذاشتند و قیل و قال
- Fox and deer and hare and jackal abandoned (the doctrine of) necessity and (ceased from) disputation.
-
عهدها کردند با شیر ژیان ** کاندر این بیعت نیفتد در زیان
- They made covenants with the furious lion, (ensuring) that he should incur no loss in this bargain,
-
قسم هر روزش بیاید بیجگر ** حاجتش نبود تقاضای دگر 995
- (That) the daily ration should come to him without trouble, and that he should not need to make a further demand.
-
قرعه بر هر که فتادی روز روز ** سوی آن شیر او دویدی همچو یوز
- Day by day the one on whom the lot fell would run to the lion as (swiftly as) a cheetah.
-
چون به خرگوش آمد این ساغر به دور ** بانگ زد خرگوش کاخر چند جور
- When this cup (of death) came round to the hare, the hare cried out, “Why, how long (are we to endure this) injustice?”
-
انکار کردن نخجیران بر خرگوش در تاخیر رفتن بر شیر
- How the beasts of chase blamed the hare for his delay in going to the lion.
-
قوم گفتندش که چندین گاه ما ** جان فدا کردیم در عهد و وفا
- The company (of beasts) said to him: “All this time we have sacrificed our lives in troth and loyalty.
-
تو مجو بد نامی ما ای عنود ** تا نرنجد شیر رو رو زود زود
- Do not thou seek to give us a bad name, O rebellious one! Lest the lion be aggrieved, go, go! Quick! Quick!”
-
جواب گفتن خرگوش نخجیران را
- How the hare answered the beasts.
-
گفت ای یاران مرا مهلت دهید ** تا به مکرم از بلا بیرون جهید 1000
- “O friends,” said he, “grant me a respite, that by my cunning ye may escape from calamity,
-
تا امان یابد به مکرم جانتان ** ماند این میراث فرزندانتان
- That by my cunning your lives may be saved and this (safety) remain as a heritage to your children.”
-
هر پیمبر امتان را در جهان ** همچنین تا مخلصی میخواندشان
- After this manner every prophet in the world used to call the peoples to a place of deliverance,
-
کز فلک راه برون شو دیده بود ** در نظر چون مردمک پیچیده بود
- For he had seen from Heaven the way of escape, (though) in (their) sight he was contracted (despicable) like the pupil of the eye.
-
مردمش چون مردمک دیدند خرد ** در بزرگی مردمک کس ره نبرد
- Men regarded him as small like the pupil: none attained to (understanding of) the (real) greatness (worth) of the pupil.
-
اعتراض نخجیران بر سخن خرگوش
- How the beasts objected to the proposal of the hare.
-
قوم گفتندش که ای خر گوش دار ** خویش را اندازهی خرگوش دار 1005
- The company (of beasts) said to him: “O donkey, listen (to us)! Keep thyself within the measure of a hare!
-
هین چه لاف است این که از تو بهتران ** در نیاوردند اندر خاطر آن
- Eh, what brag is this—(an idea) which thy betters never brought into their minds?
-
معجبی یا خود قضامان در پی است ** ور نه این دم لایق چون تو کی است
- Thou art self-conceited, or Destiny is pursuing us; else, how is this speech suitable to one like thee?
-
جواب خرگوش نخجیران را
- How the hare again answered the beasts.
-
گفت ای یاران حقم الهام داد ** مر ضعیفی را قوی رایی فتاد
- He said: “O friends, God gave me inspiration: to a weakling there came a strong judgement (wise counsel).”
-
آن چه حق آموخت مر زنبور را ** آن نباشد شیر را و گور را
- That which God taught to the bees is not (belonging) to the lion and the wild ass.
-
خانهها سازد پر از حلوای تر ** حق بر او آن علم را بگشاد در 1010
- It (the bee) makes houses of juicy halwá (sweetmeat): God opened to it the door of that knowledge;
-
آن چه حق آموخت کرم پیله را ** هیچ پیلی داند آن گون حیله را
- That which God taught to the silkworm—does any elephant know such a device?
-
آدم خاکی ز حق آموخت علم ** تا به هفتم آسمان افروخت علم
- Adam, created of earth, learned knowledge from God: (his) knowledge shot beams up to the Seventh Heaven.
-
نام و ناموس ملک را در شکست ** کوری آن کس که در حق درشک است
- He (Adam) broke the name and fame (pride) of the angels, to the confusion of that one who is in doubt concerning God.
-
زاهد چندین هزاران ساله را ** پوز بندی ساخت آن گوساله را
- He (God) made the ascetic of six hundred thousand years (Iblís) a muzzle for that young calf (Adam),