English    Türkçe    فارسی   

2
1761-1785

  • ز انکه دل جوهر بود گفتن عرض ** پس طفیل آمد عرض جوهر غرض‏
  • Because the heart is the substance, speech (only) the accident; so the accident is subservient, the substance is the (real) object.

  • چند ازین الفاظ و اضمار و مجاز ** سوز خواهم سوز با آن سوز ساز
  • How much (more) of these phrases and conceptions and metaphors? I want burning, burning: become friendly with that burning!

  • آتشی از عشق در جان بر فروز ** سربه‏سر فکر و عبارت را بسوز
  • Light up a fire of love in thy soul, burn thought and expression entirely (away)!

  • موسیا آداب دانان دیگرند ** سوخته جان و روانان دیگرند
  • O Moses, they that know the conventions are of one sort, they whose souls and spirits burn are of another sort.”

  • عاشقان را هر نفس سوزیدنی ست ** بر ده ویران خراج و عشر نیست‏ 1765
  • To lovers there is a burning (which consumes them) at every moment: tax and tithe are not (imposed) on a ruined village.

  • گر خطا گوید و را خاطی مگو ** گر بود پر خون شهید او را مشو
  • If he (the lover) speak faultily, do not call him faulty; and if the martyr be bathed in blood, do not wash him.

  • خون شهیدان را ز آب اولی‏تر است ** این خطا از صد ثواب اولی‏تر است‏
  • For martyrs, blood is better than water: this fault (committed by him) is better than a hundred right actions (of another).

  • در درون کعبه رسم قبله نیست ** چه غم ار غواص را پاچیله نیست‏
  • Within the Ka‘ba the rule of the qibla does not exist: what matter if the diver has no snow-shoes?

  • تو ز سر مستان قلاووزی مجو ** جامه چاکان را چه فرمایی رفو
  • Do not seek guidance from the drunken: why dost thou order those whose garments are rent in pieces to mend them?

  • ملت عشق از همه دینها جداست ** عاشقان را ملت و مذهب خداست‏ 1770
  • The religion of Love is apart from all religions: for lovers, the (only) religion and creed is—God.

  • لعل را گر مهر نبود باک نیست ** عشق در دریای غم غمناک نیست‏
  • If the ruby have not a seal (graven on it), ’tis no harm: Love in the sea of sorrow is not sorrowful.

  • وحی آمدن موسی را علیه السلام در عذر آن شبان‏
  • How the (Divine) revelation came to Moses, on whom be peace, excusing that shepherd.

  • بعد از آن در سر موسی حق نهفت ** رازهایی کان نمی‏آید به گفت‏
  • After that, God spake secretly in the inmost heart of Moses mysteries which cannot be spoken.

  • بر دل موسی سخنها ریختند ** دیدن و گفتن به هم آمیختند
  • Words were poured upon his heart: vision and speech were mingled together.

  • چند بی‏خود گشت و چند آمد به خود ** چند پرید از ازل سوی ابد
  • How oft did he become beside himself and how oft return to himself! How oft did he fly from eternity to everlastingness!

  • بعد از این گر شرح گویم ابلهی است ** ز انکه شرح این ورای آگهی است‏ 1775
  • If I should unfold (his tale) after this, ’tis foolishness (in me), because the explanation of this is beyond (our) understanding;

  • ور بگویم عقلها را بر کند ** ور نویسم بس قلمها بشکند
  • And if I should speak (thereof), ’twould root up (men's) minds; and if I should write (thereof), ’twould shatter many pens.

  • چون که موسی این عتاب از حق شنید ** در بیابان در پی چوپان دوید
  • When Moses heard these reproaches from God, he ran into the desert in quest of the shepherd.

  • بر نشان پای آن سر گشته راند ** گرد از پرده‏ی بیابان بر فشاند
  • He pushed on over the footprints of the bewildered man, he scattered dust from the skirt of the desert.

  • گام پای مردم شوریده خود ** هم ز گام دیگران پیدا بود
  • The footstep of a man distraught is, in truth, distinct from the footsteps of others:

  • یک قدم چون رخ ز بالا تا نشیب ** یک قدم چون پیل رفته بر وریب‏ 1780
  • (At) one step, (he moves) like the rook (straight) from top to bottom (of the chessboard); (at) one step he goes crossways, like the bishop;

  • گاه چون موجی بر افرازان علم ** گاه چون ماهی روانه بر شکم‏
  • Now lifting his crest like a wave; now going on his belly like a fish;

  • گاه بر خاکی نبشته حال خود ** همچو رمالی که رملی بر زند
  • Now writing (a description of) his state on some dust, like a geomancer who takes an omen by drawing lines (on earth or sand).

  • عاقبت دریافت او را و بدید ** گفت مژده ده که دستوری رسید
  • At last he (Moses) overtook and beheld him; the giver of glad news said, “Permission has come (from God).

  • هیچ آدابی و ترتیبی مجو ** هر چه می‏خواهد دل تنگت بگو
  • Do not seek any rules or method (of worship); say whatsoever your distressful heart desires.

  • کفر تو دین است و دینت نور جان ** ایمنی و ز تو جهانی در امان‏ 1785
  • Your blasphemy is (the true) religion, and your religion is the light of the spirit: you are saved, and through you a (whole) world is in salvation.