English    Türkçe    فارسی   

3
270-294

  • آن بز کوهی دود که دام کو ** چون بتازد دامش افتد در گلو 270
  • The mountain-goat runs on, saying, “Where is the snare?” As it speeds onward, the snare lights on its throat.

  • آنک می‌گفتی که کو اینک ببین ** دشت می‌دیدی نمی‌دیدی کمین
  • O thou who saidst “Where?” look and see! Thou sawest the plain, (but) thou didst not see the ambush.

  • بی کمین و دام و صیاد ای عیار ** دنبه کی باشد میان کشت‌زار
  • Without ambush and snare and hunter, O cunning one, how should there be a sheep's tail (laid in a trap) amidst the cornfield?

  • آنک گستاخ آمدند اندر زمین ** استخوان و کله‌هاشان را ببین
  • They that came along boldly on the earth—see their bones and skulls!

  • چون به گورستان روی ای مرتضا ** استخوانشان را بپرس از ما مضی
  • When you go to the graveyard, O you with whom God is pleased, ask their bones concerning that which is past,

  • تا بظاهر بینی آن مستان کور ** چون فرو رفتند در چاه غرور 275
  • That you may see clearly how those blind intoxicated men went down into the pit of delusion.

  • چشم اگر داری تو کورانه میا ** ور نداری چشم دست آور عصا
  • If you have eyes, do not walk blindly; and if you have not eyes, take a staff in your hand.

  • آن عصای حزم و استدلال را ** چون نداری دید می‌کن پیشوا
  • When you have not the staff of prudence and judgement, make the (seer's) eye your leader;

  • ور عصای حزم و استدلال نیست ** بی عصاکش بر سر هر ره مه‌ایست
  • And if there is no staff of prudence and judgement, do not stand on every road without a guide.

  • گام زان سان نه که نابینا نهد ** تا که پا از چاه و از سگ وا رهد
  • Step in the same fashion as a blind man steps, in order that your foot may escape from the pit and the dog.

  • لرز لرزان و بترس و احتیاط ** می‌نهد پا تا نیفتد در خباط 280
  • He (the blind man) plants his foot tremblingly and with fear and precaution, so that he may not fall into derangement.

  • ای ز دودی جسته در ناری شده ** لقمه جسته لقمه‌ی ماری شده
  • O you who have jumped away from some smoke and fallen into a fire, you who have sought a mouthful (of food) and become a mouthful for a snake,

  • قصه‌ی اهل سبا و طاغی کردن نعمت ایشان را و در رسیدن شومی طغیان و کفران در ایشان و بیان فضیلت شکر و وفا
  • (Story of the people of Sabá and how prosperity made them forward.)

  • تو نخواندی قصه‌ی اهل سبا ** یا بخواندی و ندیدی جز صدا
  • You have not read the story of the people of Sabá, or you have read it and seen (heard) naught but the echo.

  • از صدا آن کوه خود آگاه نیست ** سوی معنی هوش که را راه نیست
  • The mountain itself (which produces the echo) is not aware of the echo: the mind of the mountain hath no way (of access) to the meaning.

  • او همی بانگی کند بی گوش و هوش ** چون خمش کردی تو او هم شد خموش
  • Without ear and mind, it goes on making a noise; when you are silent, it also becomes silent.

  • داد حق اهل سبا را بس فراغ ** صد هزاران قصر و ایوانها و باغ 285
  • God bestowed on the people of Sabá much ease—myriads of castles and palaces and orchards.

  • شکر آن نگزاردند آن بد رگان ** در وفا بودند کمتر از سگان
  • (But) those bad-natured ones rendered no thanks for that (bounty): in fidelity they were less than dogs.

  • مر سگی را لقمه‌ی نانی ز در ** چون رسد بر در همی‌بندد کمر
  • When to a dog there comes from the door a piece of bread, he will gird up his loins at the door.

  • پاسبان و حارس در می‌شود ** گرچه بر وی جور و سختی می‌رود
  • He will become the watcher and guardian of the door, even though violence and hard treatment befall him.

  • هم بر آن در باشدش باش و قرار ** کفر دارد کرد غیری اختیار
  • Still will he stay and abide at that door: he will deem it ingratitude to prefer another.

  • ور سگی آید غریبی روز و شب ** آن سگانش می‌کنند آن دم ادب 290
  • And (again), if a strange dog come by day or night (to a quarter of the town), the dogs there will at once teach him a lesson,

  • که برو آنجا که اول منزلست ** حق آن نعمت گروگان دلست
  • Saying, “Begone to the place that is thy first lodging: obligation for that kindness is the heart's pledge (which it must redeem).”

  • می‌گزندش که برو بر جای خویش ** حق آن نعمت فرو مگذار بیش
  • They will bite him, saying, “Begone to thy place, do not any more leave (unpaid) the obligation for that kindness.”

  • از در دل و اهل دل آب حیات ** چند نوشیدی و وا شد چشمهات
  • From the door of the spirit and spiritual men how long didst thou drink the water of life, and thine eyes were opened!

  • بس غذای سکر و وجد و بی‌خودی ** از در اهل دلان بر جان زدی
  • Much food from the door of the spiritual, (in the form) of (mystical) intoxication and ecstasy and selflessness, didst thou cast upon thy soul.