نیست شرح این سخن را منتهی ** پاره‌ای گفتم بدانی پاره‌ها

جمله عالم آکل و ماکول دان ** باقیان را مقبل و مقبول دان 30

این جهان و ساکنانش منتشر ** وان جهان و سالکانش مستمر

این جهان و عاشقانش منقطع ** اهل آن عالم مخلد مجتمع

پس کریم آنست کو خود را دهد ** آب حیوانی که ماند تا ابد

باقیات الصالحات آمد کریم ** رسته از صد آفت و اخطار و بیم

گر هزارانند یک کس بیش نیست ** چون خیالاتی عدد اندیش نیست 35

آکل و ماکول را حلقست و نای ** غالب و مغلوب را عقلست و رای

حلق بخشید او عصای عدل را ** خورد آن چندان عصا و حبل را

واندرو افزون نشد زان جمله اکل ** زانک حیوانی نبودش اکل و شکل

مر یقین را چون عصا هم حلق داد ** تا بخورد او هر خیالی را که زاد

پس معانی را چو اعیان حلقهاست ** رازق حلق معانی هم خداست 40

پس ز مه تا ماهی هیچ از خلق نیست ** که بجذب مایه او را حلق نیست

حلق جان از فکر تن خالی شود ** آنگهان روزیش اجلالی شود

شرط تبدیل مزاج آمد بدان ** کز مزاج بد بود مرگ بدان

چون مزاج آدمی گل‌خوار شد ** زرد و بدرنگ و سقیم و خوار شد

چون مزاج زشت او تبدیل یافت ** رفت زشتی از رخش چون شمع تافت 45

دایه‌ای کو طفل شیرآموز را ** تا بنعمت خوش کند پدفوز را

گر ببندد راه آن پستان برو ** برگشاید راه صد بستان برو

زانک پستان شد حجاب آن ضعیف ** از هزاران نعمت و خوان و رغیف

پس حیات ماست موقوف فطام ** اندک اندک جهد کن تم الکلام

ون جنین بد آدمی بد خون غذا ** از نجس پاکی برد مومن کذا 50

از فطام خون غذااش شیر شد ** وز فطام شیر لقمه‌گیر شد

وز فطام لقمه لقمانی شود ** طالب اشکار پنهانی شود

گر جنین را کس بگفتی در رحم ** هست بیرون عالمی بس منتظم