تو عدو او نه‌ای خصم خودی ** چه غم آتش را که تو هیزم شدی

تو عدو او نه‌ای خصم خودی ** چه غم آتش را که تو هیزم شدی 3630

ای عجب از سوزشت او کم شود ** یا ز درد سوزشت پر غم شود

رحمتش نه رحمت آدم بود ** که مزاج رحم آدم غم بود

رحمت مخلوق باشد غصه‌ناک ** رحمت حق از غم و غصه‌ست پاک

رحمت بی‌چون چنین دان ای پدر ** ناید اندر وهم از وی جز اثر

فرق میان دانستن چیزی به مثال و تقلید و میان دانستن ماهیت آن چیز

ظاهرست آثار و میوه‌ی رحمتش ** لیک کی داند جز او ماهیتش 3635

هیچ ماهیات اوصاف کمال ** کس نداند جز بثار و مثال

طفل ماهیت نداند طمث را ** جز که گویی هست چون حلوا ترا

کی بود ماهیت ذوق جماع ** مثل ماهیات حلوا ای مطاع

لیک نسبت کرد از روی خوشی ** با تو آن عاقل چو تو کودک‌وشی

تا بداند کودک آن را از مثال ** گر نداند ماهیت یا عین حال 3640

پس اگر گویی بدانم دور نیست ** ور ندانم گفت کذب و زور نیست

گر کسی گوید که دانی نوح را ** آن رسول حق و نور روح را

گر بگویی چون ندانم کان قمر ** هست از خورشید و مه مشهورتر

کودکان خرد در کتابها ** و آن امامان جمله در محرابها

نام او خوانند در قرآن صریح ** قصه‌اش گویند از ماضی فصیح 3645

راست‌گو دانیش تو از روی وصف ** گرچه ماهیت نشد از نوح کشف

ور بگویی من چه دانم نوح را ** همچو اویی داند او را ای فتی

مور لنگم من چه دانم فیل را ** پشه‌ای کی داند اسرافیل را

این سخن هم راستست از روی آن ** که بماهیت ندانیش ای فلان

عجز از ادراک ماهیت عمو ** حالت عامه بود مطلق مگو 3650

زانک ماهیات و سر سر آن ** پیش چشم کاملان باشد عیان

در وجود از سر حق و ذات او ** دورتر از فهم و استبصار کو

چونک آن مخفی نماند از محرمان ** ذات و وصفی چیست کان ماند نهان

عقل بحثی گوید این دورست و گو ** بی ز تاویل محالی کم شنو