خیره گویان خیره گریان خیره‌خند ** مرد و زن خرد و کلان حیران شدند
(He was) speaking crazily, weeping crazily, laughing crazily: men and women, small and great were bewildered.
شهر هم هم‌رنگ او شد اشک ریز ** مرد و زن درهم شده چون رستخیز4715
The (whole) city, too, shed tears in conformity with him: men and women were gathered together as (at) the Resurrection.
آسمان می‌گفت آن دم با زمین ** گر قیامت را ندیدستی ببین
At that moment the heaven was saying to the earth, “If thou hast never seen the Resurrection, behold it (now)!”
عقل حیران که چه عشق است و چه حال ** تا فراق او عجب‌تر یا وصال
The intellect (was) bewildered, saying, "What is love and what is ecstasy? (I know not) whether separation from Him or union with Him is the more marvellous."
چرخ بر خوانده قیامت‌نامه را ** تا مجره بر دریده جامه را
The sky read the letter (announcement) of Resurrection (and was so distraught that) it rent its garment up to the Milky Way.
با دو عالم عشق را بیگانگی ** اندرو هفتاد و دو دیوانگی
Love bath estrangement with (is a stranger to) the two worlds: in it are two-and-seventy madnesses.
سخت پنهانست و پیدا حیرتش ** جان سلطانان جان در حسرتش4720
It is exceedingly hidden, and (only) its bewilderment is manifest the soul of the spiritual sultans is pining for it
غیر هفتاد و دو ملت کیش او ** تخت شاهان تخته‌بندی پیش او
Its religion is other than (that of) the two-and-seventy sects: beside it the throne of Kings is (but) a splint-bandage.
مطرب عشق این زند وقت سماع ** بندگی بند و خداوندی صداع
At the time of the samá’ Love’s minstrel strikes up this (strain): “Servitude is chains and lordship headache.”
پس چه باشد عشق دریای عدم ** در شکسته عقل را آنجا قدم
Then what is Love? The Sea of Not-being: there the foot of the intellect is shattered.
بندگی و سلطنت معلوم شد ** زین دو پرده عاشقی مکتوم شد
Servitude and sovereignty are known: loverhood is concealed by these two veils.
کاشکی هستی زبانی داشتی ** تا ز هستان پرده‌ها برداشتی4725
Would that Being had a tongue; that it might remove the veils from existent beings!
هر چه گویی ای دم هستی از آن ** پرده‌ی دیگر برو بستی بدان
O breath of (phenomenal) existence, whatsoever words thou mayest utter, know that thereby thou hast bound another veil upon it (the mystery).
آفت ادراک آن قالست و حال ** خون بخون شستن محالست و محال
That utterance and (that) state (of existence) are the bane of (spiritual) perception: to wash away blood with blood is absurd, absurd.
من چو با سوداییانش محرمم ** روز و شب اندر قفص در می‌دمم
Since I am familiar with His frenzied ones, day and night I am breathing forth (the secrets of Love) in the cage (of phenomenal existence).
سخت مست و بی‌خود و آشفته‌ای ** دوش ای جان بر چه پهلو خفته‌ای
Thou art mightily drunken and senseless and distraught: yesternight on which side hast thou slept, O (my) soul?
هان و هان هش دار بر ناری دمی ** اولا بر جه طلب کن محرمی4730
Beware, beware! Take heed lest thou utter a breath! First spring up and seek a trusted friend.
عاشق و مستی و بگشاده زبان ** الله الله اشتری بر ناودان
Thou art a lover and intoxicated, and thy tongue (is) loosed! —God! God! thou art (like) the camel on the water-spout!
چون ز راز و ناز او گوید زبان ** یا جمیل الستر خواند آسمان
When the tongue tells of His mystery and coquetry, Heaven chants (the prayer), “O Thou that art goodly in covering!”
ستر چه در پشم و پنبه آذرست ** تا همی‌پوشیش او پیداترست
What covering (can there be)? The fire is in the wool cotton whilst thou art covering it up, it is (all the) more manifest.
چون بکوشم تا سرش پنهان کنم ** سر بر آرد چون علم کاینک منم
When I endeavour to hide His (Love’s) secret, He lifts up His head, like a banner, saying, “Look, here am I!”
رغم انفم گیردم او هر دو گوش ** کای مدمغ چونش می‌پوشی بپوش4735
In despite of me He seizes both my ears, saying, “O scatter-brain, how wilt thou cover it Cover it (if thou canst)!”
گویمش رو گرچه بر جوشیده‌ای ** همچو جان پیدایی و پوشیده‌ای
I say to Him, “Begone! Though thou hast bubbled up (hast become fervid), (yet) thou art (both) manifest and concealed, like the soul.”
گوید او محبوس خنبست این تنم ** چون می اندر بزم خنبک می‌زنم
He says, “This body of mine is imprisoned in the jar, (but) like wine I am clapping hands (making a merry noise) at the banquet.”
گویمش زان پیش که گردی گرو ** تا نیاید آفت مستی برو
I say to Him, “Go ere thou art put in pawn (confinement) lest the bane of intoxication befall (thee).”