استخوانت را بخاید چون شکر ** که نبینی زندگانی را دگر2000
He will chew thy bones like sugar, so that thou wilt never see life again.
آن مگیر آخر بمانی از علف ** آتش از بی‌هیزمی گردد تلف
(Or) do not suppose that (immediate destruction); at any rate thou wilt be left without fodder: fire is (finally) extinguished by lack of faggots.
هین بمگریز از تصرف کردنم ** وز گرانی بار که جانت منم
Beware! Do not flee from my control and from the heaviness of the burden, for I am thy (rational) soul.”
تو ستوری هم که نفست غالبست ** حکم غالب را بود ای خودپرست
You also are a beast (of burden), for your carnal soul predominates: the predominant (quality) determines (a thing's nature), O worshipper of self.
خر نخواندت اسپ خواندت ذوالجلال ** اسپ تازی را عرب گوید تعال
The Almighty did not call you an ass, He called you a horse: the Arabs say to the Arab horse “ta‘ál” (“come”).
میر آخر بود حق را مصطفی ** بهر استوران نفس پر جفا2005
Mustafá (Mohammed) was God's stable-overseer for the beasts, (which are) the iniquitous carnal soul.
قل تعالوا گفت از جذب کرم ** تا ریاضتتان دهم من رایضم
Moved by lovingkindness, He (God) said, “Say, ‘ta‘álaw (come ye), to the end that I may train you: I am the trainer.’”
نفسها را تا مروض کرده‌ام ** زین ستوران بس لگدها خورده‌ام
(The Prophet said), “Since I have trained the carnal souls, I have suffered many kicks from these beasts.
هر کجا باشد ریاضت‌باره‌ای ** از لگدهااش نباشد چاره‌ای
Wherever there is one fond of training, he hath no means of avoiding kicks.
لاجرم اغلب بلا بر انبیاست ** که ریاضت دادن خامان بلاست
Of necessity the most affliction falls on the prophets, for ’tis an affliction to give training to the raw (ignorant).
سکسکانید از دمم یرغا روید ** تا یواش و مرکب سلطان شوید2010
Ye are stumbling along: at my word (in obedience to my command) go at a jog-trot, that ye may become gentle and be suitable for the king to ride.
قل تعالوا قل تعالو گفت رب ** ای ستوران رمیده از ادب
The Lord said, ‘Say, Come ye, say, Come ye, O beasts that have shied away from discipline.
گر نیایند ای نبی غمگین مشو ** زان دو بی‌تمکین تو پر از کین مشو
If they come not, O Prophet, be not grieved: be not full of hatred on account of those twain without steadfastness.’”
گوش بعضی زین تعالواها کرست ** هر ستوری را صطبلی دیگرست
The ears of some are deaf to these (cries of) ta‘álaw: every beast hath a different stable.
منهزم گردند بعضی زین ندا ** هست هر اسپی طویله‌ی او جدا
Some are put to flight by this call: the stall of every horse is separate.
منقبض گردند بعضی زین قصص ** زانک هر مرغی جدا دارد قفص2015
Some are chagrined by this story, for every bird hath a separate cage.
خود ملایک نیز ناهمتا بدند ** زین سبب بر آسمان صف صف شدند
Even the angels too were not peers: for this reason they formed diverse ranks in Heaven.
کودکان گرچه به یک مکتب درند ** در سبق هر یک ز یک بالاترند
Children, though they are at one (the same) school, surpass each other in (their) lessons.
مشرقی و مغربی را حسهاست ** منصب دیدار حس چشم‌راست
Sense-perceptions are possessed by Easterner and Westerner, (but) the function of sight belongs to the ocular sense (alone).
صد هزاران گوشها گر صف زنند ** جمله محتاجان چشم روشن‌اند
Though a hundred thousand ears be arrayed in rank, they all are in need of the clear eye.
باز صف گوشها را منصبی ** در سماع جان و اخبار و نبی2020
Again, the ranks of ears have a (special) function in respect of hearing the (words of the) Spirit and the Traditions (of the Prophet) and the Revelation.
صد هزاران چشم را آن راه نیست ** هیچ چشمی از سماع آگاه نیست
A hundred thousand eyes do not possess that avenue (faculty): no eye is acquainted with hearing.
هم‌چنین هر حس یک یک می‌شمر ** هر یکی معزول از آن کار دگر
Similarly, enumerate each sense, one by one: each one is removed from (incapable of doing) the work of another.
پنج حس ظاهر و پنج اندرون ** ده صف‌اند اندر قیام الصافون
The five external and the five internal senses are (arrayed) in ten ranks in the standing posture of the (angels) ranked (for worship of God).
هر کسی کو از صف دین سرکشست ** می‌رود سوی صفی کان واپسست
Any one who (disobediently) draws back from the rank of (the true) religion will go into the rank that is behind.