اختیارش اختیار ما کند ** امر شد بر اختیاری مستند

حاکمی بر صورت بی‌اختیار ** هست هر مخلوق را در اقتدار

تا کشد بی‌اختیاری صید را ** تا برد بگرفته گوش او زید را 3090

لیک بی هیچ آلتی صنع صمد ** اختیارش را کمند او کند

اختیارش زید را قدیش کند ** بی‌سگ و بی‌دام حق صیدش کند

آن دروگر حاکم چوبی بود ** وآن مصور حاکم خوبی بود

هست آهنگر بر آهن قیمی ** هست بنا هم بر آلت حاکمی

نادر این باشد که چندین اختیار ** ساجد اندر اختیارش بنده‌وار 3095

قدرت تو بر جمادات از نبرد ** کی جمادی را از آنها نفی کرد

قدرتش بر اختیارات آنچنان ** نفی نکند اختیاری را از آن

خواستش می‌گوی بر وجه کمال ** که نباشد نسبت جبر و ضلال

چونک گفتی کفر من خواست ویست ** خواست خود را نیز هم می‌دان که هست

زانک بی‌خواه تو خود کفر تو نیست ** کفر بی‌خواهش تناقض گفتنیست 3100

امر عاجز را قبیحست و ذمیم ** خشم بتر خاصه از رب رحیم

گاو گر یوغی نگیرد می‌زنند ** هیچ گاوی که نپرد شد نژند

گاو چون معذور نبود در فضول ** صاحب گاو از چه معذورست و دول

چون نه‌ای رنجور سر را بر مبند ** اختیارت هست بر سبلت مخند

جهد کن کز جام حق یابی نوی ** بی‌خود و بی‌اختیار آنگه شوی 3105

آنگه آن می را بود کل اختیار ** تو شوی معذور مطلق مست‌وار

هرچه گویی گفته‌ی می باشد آن ** هر چه روبی رفته‌ی می باشد آن

کی کند آن مست جز عدل و صواب ** که ز جام حق کشیدست او شراب

جادوان فرعون را گفتند بیست ** مست را پروای دست و پای نیست

دست و پای ما می آن واحدست ** دست ظاهر سایه است و کاسدست 3110

معنی ما شاء الله کان یعنی خواست خواست او و رضا رضای او جویید از خشم دیگران و رد دیگران دلتنگ مباشید آن کان اگر چه لفظ ماضیست لیکن در فعل خدا ماضی و مستقبل نباشد کی لیس عند الله صباح و لا مساء

قول بنده ایش شاء الله کان ** بهر آن نبود که تنبل کن در آن

بلک تحریضست بر اخلاص و جد ** که در آن خدمت فزون شو مستعد