چون بدانی حد خود زین حدگریز ** تا به بی‌حد در رسی ای خاک‌بیز

چون بدانی حد خود زین حدگریز ** تا به بی‌حد در رسی ای خاک‌بیز 565

عمر در محمول و در موضوع رفت ** بی‌بصیرت عمر در مسموع رفت

هر دلیلی بی‌نتیجه و بی‌اثر ** باطل آمد در نتیجه‌ی خود نگر

جز به مصنوعی ندیدی صانعی ** بر قیاس اقترانی قانعی

می‌فزاید در وسایط فلسفی ** از دلایل باز برعکسش صفی

این گریزد از دلیل و از حجاب ** از پی مدلول سر برده به جیب 570

گر دخان او را دلیل آتشست ** بی‌دخان ما را در آن آتش خوشست

خاصه این آتش که از قرب ولا ** از دخان نزدیک‌تر آمد به ما

پس سیه‌کاری بود رفتن ز جان ** بهر تخییلات جان سوی دخان

در بیان قول رسول علیه‌السلام لا رهبانیة فی‌الاسلام

بر مکن پر را و دل بر کن ازو ** زانک شرط این جهاد آمد عدو

چون عدو نبود جهاد آمد محال ** شهوتت نبود نباشد امتثال 575

صبر نبود چون نباشد میل تو ** خصم چون نبود چه حاجت حیل تو

هین مکن خود را خصی رهبان مشو ** زانک عفت هست شهوت را گرو

بی‌هوا نهی از هوا ممکن نبود ** غازیی بر مردگان نتوان نمود

انفقوا گفتست پس کسپی بکن ** زانک نبود خرج بی‌دخل کهن

گر چه آورد انفقوا را مطلق او ** تو بخوان که اکسبوا ثم انفقوا 580

هم‌چنان چون شاه فرمود اصبروا ** رغبتی باید کزان تابی تو رو

پس کلوا از بهر دام شهوتست ** بعد از آن لاتسرفوا آن عفتست

چونک محمول به نبود لدیه ** نیست ممکن بود محمول علیه

چونک رنج صبر نبود مر ترا ** شرط نبود پس فرو ناید جزا

حبذا آن شرط و شادا آن جزا ** آن جزای دل‌نواز جان‌فزا 585

در بیان آنک ثواب عمل عاشق از حق هم حق است

عاشقان را شادمانی و غم اوست ** دست‌مزد و اجرت خدمت هم اوست

غیر معشوق ار تماشایی بود ** عشق نبود هرزه سودایی بود

عشق آن شعله‌ست کو چون بر فروخت ** هرچه جز معشوق باقی جمله سوخت

تیغ لا در قتل غیر حق براند ** در نگر زان پس که بعد لا چه ماند