چونک دار الضرب را سلطان خداست ** نقد را چون ضرب خوب و نارواست

چون خدا فرمود ره را راه من ** این خفیر از چیست و آن یک راه‌زن 1610

از یک اشکم چون رسد حر و سفیه ** چون یقین شد الولد سر ابیه

وحدتی که دید با چندین هزار ** صد هزاران جنبش از عین قرار

جواب گفتن آن قاضی صوفی را

گفت قاضی صوفیا خیره مشو ** یک مثالی در بیان این شنو

هم‌چنانک بی‌قراری عاشقان ** حاصل آمد از قرار دلستان

او چو که در ناز ثابت آمده ** عاشقان چون برگها لرزان شده 1615

خنده‌ی او گریه‌ها انگیخته ** آب رویش آب روها ریخته

این همه چون و چگونه چون زبد ** بر سر دریای بی‌چون می‌طپد

ضد و ندش نیست در ذات و عمل ** زان بپوشیدند هستیها حلل

ضد ضد را بود و هستی کی دهد ** بلک ازو بگریزد و بیرون جهد

ند چه بود مثل مثل نیک و بد ** مثل مثل خویشتن را کی کند 1620

چونک دو مثل آمدند ای متقی ** این چه اولیتر از آن در خالقی

بر شمار برگ بستان ند و ضد ** چون کفی بر بحر بی‌ضدست و ند

بی‌چگونه بین تو برد و مات بحر ** چون چگونه گنجد اندر ذات بحر

کمترین لعبت او جان تست ** این چگونه و چون جان کی شد درست

پس چنان بحری که در هر قطر آن ** از بدن ناشی‌تر آمد عقل و جان 1625

کی بگنجد در مضیق چند و چون ** عقل کل آنجاست از لا یعلمون

عقل گوید مر جسد را که ای جماد ** بوی بردی هیچ از آن بحر معاد

جسم گوید من یقین سایه‌ی توم ** یاری از سایه که جوید جان عم

عقل گوید کین نه آن حیرت سراست ** که سزا گستاخ‌تر از ناسزاست

اندرینجا آفتاب انوری ** خدمت ذره کند چون چاکری 1630

شیر این سو پیش آهو سر نهد ** باز اینجا نزد تیهو پر نهد

این ترا باور نیاید مصطفی ** چون ز مسکینان همی‌جوید دعا

گر بگویی از پی تعلیم بود ** عین تجهیل از چه رو تفهیم بود