(If) you put the king in the rook's place, ’tis ruin (to the game); likewise, (if you put) the horse (knight) in the king's place, ’tis the act of an ignoramus.
در شریعت هم عطا هم زجر هست ** شاه را صدر و فرس را درگه است 2595
Both bounty and severity are (sanctioned) in the religious Law: (’tis) for the king (to sit on) the throne, (’tis) for the horse (to stand at) the gate.
عدل چه بود وضع اندر موضعش ** ظلم چه بود وضع در ناموقعش
What is justice? To put (a thing) in its (right) place. What is injustice? To put it in its wrong place.
نیست باطل هر چه یزدان آفرید ** از غضب وز حلم وز نصح و مکید
Nothing is vain that God created, (whether it be) anger or forbearance or sincere counsel or guile.
خیر مطلق نیست زینها هیچ چیز ** شر مطلق نیست زینها هیچ نیز
None of these things is absolutely good, nor is any of them absolutely evil.
نفع و ضر هر یکی از موضعست ** علم ازین رو واجبست و نافعست
The usefulness and harm of each depend on the place (occasion): for this reason knowledge is necessary and useful.
ای بسا زجری که بر مسکین رود ** در ثواب از نان و حلوا به بود 2600
Oh, many a punishment inflicted on a poor fellow is more meritorious than (a gift of) bread and sweetmeat,
زانک حلوا بی‌اوان صفرا کند ** سیلیش از خبث مستنقا کند
For sweetmeat (when eaten) unseasonably causes yellow bile, (whereas) slaps purge him of wickedness.
سیلیی در وقت بر مسکین بزن ** که رهاند آنش از گردن زدن
Give the poor fellow a slap in season: it will save him from beheading (afterwards).
زخم در معنی فتد از خوی بد ** چوب بر گرد اوفتد نه بر نمد
The blow is really inflicted because of (his) evil disposition: the stick falls on the dust (in the garment of felt), not on the felt (itself).
بزم و زندن هست هر بهرام را ** بزم مخلص را و زندان خام را
Every Bahrám (emperor) has a banquet(-hall) and a prison: the banquet is for the sincere (friend) and the prison for the half-baked (churl).
شق باید ریش را مرهم کنی ** چرک را در ریش مستحکم کنی 2605
(If) a sore wants lancing and you apply a poultice to it, you will (only) establish the pus in the sore,
تا خورد مر گوشت را در زیر آن ** نیم سودی باشد و پنجه زیان
So that it will eat away the flesh underneath: (the result) will be a half (a mere fraction) of profit and fifty losses.”
گفت دلقک من نمی‌گویم گذار ** من همی‌گویم تحریی بیار
Dalqak said, “I am not saying, ‘Let (my offence) pass’; I am saying, ‘Take some care to investigate.’
هین ره صبر و تانی در مبند ** صبر کن اندیشه می‌کن روز چند
Hark, do not bar the road of patience and deliberation: be patient, reflect for a few days.
در تانی بر یقینی بر زنی ** گوش‌مال من بایقانی کنی
In (the course of) deliberation thou wilt hit upon a certainty, (and then) thou wilt chastise me with a sure conviction (of knowing the truth).”
در روش یمشی مکبا خود چرا ** چون همی‌شاید شدن در استوا 2610
Why, indeed, (be one who) walks falling (on his face) in wayfaring, when it behoves him to walk in an upright posture?
مشورت کن با گروه صالحان ** بر پیمبر امر شاورهم بدان
Take counsel with the company of the righteous: note the (Divine) command (given) to the Prophet, “Consult them.”