English    Türkçe    فارسی   

6
709-733

  • چون ز حد شد می‌ندانم از شگفت  ** ترک ما را زین حراره دل گرفت 
  • When (the refrain) “I know not” passed beyond bounds, our Turk was amazed and his heart became sick of this ditty.

  • برجهید آن ترک و دبوسی کشید  ** تا علیها بر سر مطرب رسید  710
  • The Turk leaped up and fetched an iron mace to smite the minstrel's head with it on the spot;

  • گرز را بگرفت سرهنگی بدست  ** گفت نه مطرب کشی این دم بدست 
  • (But) an officer seized the mace with his hand, saying, “Nay; ’tis wicked to kill the minstrel at this moment.”

  • گفت این تکرار بی حد و مرش  ** کوفت طبعم را بکوبم من سرش 
  • He (the Turk) replied, “This endless and countless repetition of his has pounded my nerves: I will pound his head.

  • قلتبانا می‌ندانی گه مخور  ** ور همی‌دانی بزن مقصود بر 
  • O cuckold, (if) you don't know, don't talk nonsense; and if you do know, play (a tune) to the purpose.

  • آن بگو ای گیج که می‌دانیش  ** می‌ندانم می‌ندانم در مکش 
  • Tell of that which you know, O crazy fool: don't draw out (repeat continually) ‘I know not, I know not.’

  • من بپرسم کز کجایی هی مری  ** تو بگویی نه ز بلخ و نه از هری  715
  • (Suppose) I ask, ‘Where do you come from, hypocrite, eh?’ you will say, ‘Not from Balkh, and not from Herát,

  • نه ز بغداد و نه موصل نه طراز  ** در کشی در نی و نی راه دراز 
  • Not from Baghdád and not from Mosul and not from Tiráz’: you will draw out a long journey in (saying) ‘not’ and ‘not.’

  • خود بگو من از کجاام باز ره  ** هست تنقیح مناط اینجا بله 
  • Just say where you come from and escape (from further discussion): in this case it is folly to elaborate the point at issue.

  • یا بپرسیدم چه خوردی ناشتاب  ** تو بگویی نه شراب و نه کباب 
  • Or (suppose) I asked, ‘What had you for breakfast?’ you would say, ‘Not wine and not roast-meat,

  • نه قدید و نه ثرید و نه عدس  ** آنچ خوردی آن بگو تنها و بس 
  • Not qadíd and not tharíd and not lentils’: tell me what you did eat, only (that) and no more.

  • این سخن‌خایی دراز از بهر چیست  ** گفت مطرب زانک مقصودم خفیست  720
  • Wherefore is this long palaver?” “Because,” said the minstrel, “my object is recondite.

  • می‌رمد اثبات پیش از نفی تو  ** نفی کردم تا بری ز اثبات بو 
  • Before (until) you deny (all else), affirmation (of God) evades (you): I denied (everything) in order that you might get a scent of (perceive the means of attaining to) affirmation.

  • در نوا آرم بنفی این ساز را  ** چون بمیری مرگ گوید راز را 
  • I play the tune of negation: when you die, death will declare the mystery.

  • تفسیر قوله علیه‌السلام موتوا قبل ان تموتوا بمیر ای دوست پیش از مرگ اگر می زندگی خواهی کی ادریس از چنین مردن بهشتی گشت پیش از ما 
  • [Commentary on his (the Prophet's) saying—peace be upon him!— ‘Die before ye die.’ ‘O friend, die before thy death if thou desirest life; for by so dying Idrís became a dweller in Paradise before (the rest of) us.’]

  • جان بسی کندی و اندر پرده‌ای  ** زانک مردن اصل بد ناورده‌ای 
  • You have suffered much agony, but you are (still) in the veil, because dying (to self) was the fundamental principle, and you have not fulfilled it.

  • تا نمیری نیست جان کندن تمام  ** بی‌کمال نردبان نایی به بام 
  • Your agony is not finished till you die: you cannot reach the roof without completing the ladder.

  • چون ز صد پایه دو پایه کم بود  ** بام را کوشنده نامحرم بود  725
  • When two rungs out of a hundred are wanting, the striver will be forbidden to (set foot on) the roof.

  • چون رسن یک گز ز صد گز کم بود  ** آب اندر دلو از چه کی رود 
  • When the rope lacks one ell out of a hundred, how should the water go from the well into the bucket?

  • غرق این کشتی نیابی ای امیر  ** تا بننهی اندرو من الاخیر 
  • O Amír, you will not experience the wreck of this ship (of self-existence) till you put into it the last mann.

  • من آخر اصل دان کو طارقست  ** کشتی وسواس و غی را غارقست 
  • Know that the last mann is fundamental, for it is (like) the (piercing) star that rises at night: it wrecks the ship of evil suggestion and error.

  • آفتاب گنبد ازرق شود  ** کشتی هش چونک مستغرق شود 
  • The ship of (self-)consciousness, when it is utterly wrecked, becomes (like) the sun in the blue vault (of heaven).

  • چون نمردی گشت جان کندن دراز  ** مات شو در صبح ای شمع طراز  730
  • Inasmuch as you have not died, your agony has been prolonged: be extinguished in the dawn, O candle of Tiráz!

  • تا نگشتند اختران ما نهان  ** دانک پنهانست خورشید جهان 
  • Know that the Sun of the world is hidden till our stars have become hidden.

  • گرز بر خود زن منی در هم شکن  ** زانک پنبه‌ی گوش آمد چشم تن 
  • Wield the mace against yourself: shatter egoism to pieces, for the bodily eye is (as) cottonwool in the ear.

  • گرز بر خود می‌زنی خود ای دنی  ** عکس تست اندر فعالم این منی 
  • You are wielding the mace against yourself, O base man: this egoism is the reflexion of yourself in (the mirror of) my actions.