روز روی از آفتابی سوختند ** شب ز اختر راه می‌آموختند

خوب گشته پیش ایشان راه زشت ** از نشاط ده شده ره چون بهشت

تلخ از شیرین‌لبان خوش می‌شود ** خار از گلزار دلکش می‌شود

حنظل از معشوق خرما می‌شود ** خانه از همخانه صحرا می‌شود

ای بسا از نازنینان خارکش ** بر امید گل‌عذار ماه‌وش 540

ای بسا حمال گشته پشت‌ریش ** از برای دلبر مه‌روی خویش

کرده آهنگر جمال خود سیاه ** تا که شب آید ببوسد روی ماه

خواجه تا شب بر دکانی چار میخ ** زانک سروی در دلش کردست بیخ

تاجری دریا و خشکی می‌رود ** آن بمهر خانه‌شینی می‌دود

هر که را با مرده سودایی بود ** بر امید زنده‌سیمایی بود 545

آن دروگر روی آورده به چوب ** بر امید خدمت مه‌روی خوب

بر امید زنده‌ای کن اجتهاد ** کو نگردد بعد روزی دو جماد

مونسی مگزین خسی را از خسی ** عاریت باشد درو آن مونسی

انس تو با مادر و بابا کجاست ** گر بجز حق مونسانت را وفاست

انس تو با دایه و لالا چه شد ** گر کسی شاید بغیر حق عضد 550

انس تو با شیر و با پستان نماند ** نفرت تو از دبیرستان نماند

آن شعاعی بود بر دیوارشان ** جانب خورشید وا رفت آن نشان

بر هر آن چیزی که افتد آن شعاع ** تو بر آن هم عاشق آیی ای شجاع

عشق تو بر هر چه آن موجود بود ** آن ز وصف حق زر اندود بود

چون زری با اصل رفت و مس بماند ** طبع سیر آمد طلاق او براند 555

از زر اندود صفاتش پا بکش ** از جهالت قلب را کم گوی خوش

کان خوشی در قلبها عاریتست ** زیر زینت مایه‌ی بی زینتست

زر ز روی قلب در کان می‌رود ** سوی آن کان رو تو هم کان می‌رود

نور از دیوار تا خور می‌رود ** تو بدان خور رو که در خور می‌رود

زین سپس پستان تو آب از آسمان ** چون ندیدی تو وفا در ناودان 560

معدن دنبه نباشد دام گرگ ** کی شناسد معدن آن گرگ سترگ

زر گمان بردند بسته در گره ** می‌شتابیدند مغروران به ده

همچنین خندان و رقصان می‌شدند ** سوی آن دولاب چرخی می‌زدند

چون همی‌دیدند مرغی می‌پرید ** جانب ده صبر جامه می‌درید

هر که می‌آمد ز ده از سوی او ** بوسه می‌دادند خوش بر روی او 565

گر تو روی یار ما را دیده‌ای ** پس تو جان را جان و ما را دیده‌ای

نواختن مجنون آن سگ را کی مقیم کوی لیلی بود

همچو مجنون کو سگی را می‌نواخت ** بوسه‌اش می‌داد و پیشش می‌گداخت

گرد او می‌گشت خاضع در طواف ** هم جلاب شکرش می‌داد صاف

بوالفضولی گفت ای مجنون خام ** این چه شیدست این که می‌آری مدام

پوز سگ دایم پلیدی می‌خورد ** مقعد خود را بلب می‌استرد 570

عیبهای سگ بسی او بر شمرد ** عیب‌دان از غیب‌دان بویی نبرد

گفت مجنون تو همه نقشی و تن ** اندر آ و بنگرش از چشم من

کین طلسم بسته‌ی مولیست این ** پاسبان کوچه‌ی لیلیست این

همنشین بین و دل و جان و شناخت ** کو کجا بگزید و مسکن‌گاه ساخت

او سگ فرخ‌رخ کهف منست ** بلک او هم‌درد و هم‌لهف منست 575

آن سگی که باشد اندر کوی او ** من به شیران کی دهم یک موی او

ای که شیران مر سگانش را غلام ** گفت امکان نیست خامش والسلام

گر ز صورت بگذرید ای دوستان ** جنتست و گلستان در گلستان

صورت خود چون شکستی سوختی ** صورت کل را شکست آموختی

بعد از آن هر صورتی را بشکنی ** همچو حیدر باب خیبر بر کنی 580

سغبه‌ی صورت شد آن خواجه‌ی سلیم ** که به ده می‌شد بگفتاری سقیم

سوی دام آن تملق شادمان ** همچو مرغی سوی دانه‌ی امتحان

از کرم دانست مرغ آن دانه را ** غایت حرص است نه جود آن عطا

مرغکان در طمع دانه شادمان ** سوی آن تزویر پران و دوان

گر ز شادی خواجه آگاهت کنم ** ترسم ای ره‌رو که بیگاهت کنم 585