آنچنان دلها که بدشان ما و من ** نعتشان شدت بل اشد قسوة

بیان آنک عطای حق و قدرت موقوف قابلیت نیست هم‌چون داد خلقان کی آن را قابلیت باید زیرا عطا قدیم است و قابلیت حادث عطا صفت حق است و قابلیت صفت مخلوق و قدیم موقوف حادث نباشد و اگر نه حدوث محال باشد

چاره‌ی آن دل عطای مبدلیست ** داد او را قابلیت شرط نیست

بلک شرط قابلیت داد اوست ** داد لب و قابلیت هست پوست

اینک موسی را عصا ثعبان شود ** هم‌چو خورشیدی کفش رخشان شود

صد هزاران معجزات انبیا ** که آن نگنجد در ضمیر و عقل ما 1540

نیست از اسباب تصریف خداست ** نیستها را قابلیت از کجاست

قابلی گر شرط فعل حق بدی ** هیچ معدومی به هستی نامدی

سنتی بنهاد و اسباب و طرق ** طالبان را زیر این ازرق تتق

بیشتر احوال بر سنت رود ** گاه قدرت خارق سنت شود

سنت و عادت نهاده با مزه ** باز کرده خرق عادت معجزه 1545

بی‌سبب گر عز به ما موصول نیست ** قدرت از عزل سبب معزول نیست

ای گرفتار سبب بیرون مپر ** لیک عزل آن مسبب ظن مبر

هر چه خواهد آن مسبب آورد ** قدرت مطلق سببها بر درد

لیک اغلب بر سبب راند نفاذ ** تا بداند طالبی جستن مراد

چون سبب نبود چه ره جوید مرید ** پس سبب در راه می‌باید بدید 1550

این سببها بر نظرها پرده‌هاست ** که نه هر دیدار صنعش را سزاست

دیده‌ای باید سبب سوراخ کن ** تا حجب را بر کند از بیخ و بن

تا مسبب بیند اندر لامکان ** هرزه داند جهد و اکساب و دکان

از مسبب می‌رسد هر خیر و شر ** نیست اسباب و وسایط ای پدر

جز خیالی منعقد بر شاه‌راه ** تا بماند دور غفلت چند گاه 1555

در ابتدای خلقت جسم آدم علیه‌السلام کی جبرئیل علیه‌السلام را اشارت کرد کی برو از زمین مشتی خاک برگیر و به روایتی از هر نواحی مشت مشت بر گیر

چونک صانع خواست ایجاد بشر ** از برای ابتلای خیر و شر

جبرئیل صدق را فرمود رو ** مشت خاکی از زمین بستان گرو

او میان بست و بیامد تا زمین ** تا گزارد امر رب‌العالمین

دست سوی خاک برد آن متمر ** خاک خود را در کشید و شد حذر

پس زبان بگشاد خاک و لابه کرد ** کز برای حرمت خلاق فرد 1560

ترک من گو و برو جانم ببخش ** رو بتاب از من عنان خنگ رخش

در کشاکشهای تکلیف و خطر ** بهر لله هل مرا اندر مبر

بهر آن لطفی که حقت بر گزید ** کرد بر تو علم لوح کل پدید

تا ملایک را معلم آمدی ** دایما با حق مکلم آمدی

که سفیر انبیا خواهی بدن ** تو حیات جان وحیی نی بدن 1565

بر سرافیلت فضیلت بود از آن ** کو حیات تن بود تو آن جان

بانگ صورش نشات تن‌ها بود ** نفخ تو نشو دل یکتا بود

جان جان تن حیات دل بود ** پس ز دادش داد تو فاضل بود

باز میکائیل رزق تن دهد ** سعی تو رزق دل روشن دهد

او بداد کیل پر کردست ذیل ** داد رزق تو نمی‌گنجد به کیل 1570

هم ز عزرائیل با قهر و عطب ** تو بهی چون سبق رحمت بر غضب

حامل عرش این چهارند و تو شاه ** بهترین هر چهاری ز انتباه

روز محشر هشت بینی حاملانش ** هم تو باشی افضل هشت آن زمانش

هم‌چنین برمی‌شمرد و می‌گریست ** بوی می‌برد او کزین مقصود چیست

معدن شرم و حیا بد جبرئیل ** بست آن سوگندها بر وی سبیل 1575

بس که لابه کردش و سوگند داد ** بازگشت و گفت یا رب العباد

که نبودم من به کارت سرسری ** لیک زانچ رفت تو داناتری

گفت نامی که ز هولش ای بصیر ** هفت گردون باز ماند از مسیر

شرمم آمد گشتم از نامت خجل ** ورنه آسانست نقل مشت گل

که تو زوری داده‌ای املاک را ** که بدرانند این افلاک را 1580

فرستادن میکائیل را علیه‌السلام به قبض حفنه‌ای خاک از زمین جهت ترکیب ترتیب جسم مبارک ابوالبشر خلیفة الحق مسجود الملک و معلمهم آدم علیه‌السلام

گفت میکائیل را تو رو به زیر ** مشت خاکی در ربا از وی چو شیر

چونک میکائیل شد تا خاکدان ** دست کرد او تا که برباید از آن

خاک لرزید و درآمد در گریز ** گشت او لابه‌کنان و اشک‌ریز

سینه سوزان لابه کرد و اجتهاد ** با سرشک پر ز خون سوگند داد

که به یزدان لطیف بی‌ندید ** که بکردت حامل عرش مجید 1585