Since I have become mad, the story of Mahmúd and the description of Ayáz are now out of order.
قصهی محمود و اوصاف ایاز ** چون شدم دیوانه رفت اکنون ز ساز
Explaining that what is related (here) is (only) the outward form of the Story, and that it is a form befitting these (hearers) who apprehend (no more than) the external form and suitable to the mirror of their imagination, whereas the real essence of the Story is so transcendent that speech is ashamed to reveal it, and from (being overcome with) confusion (the writer) loses head, beard, and pen. And a hint is enough for the wise.
بیان آنک آنچ بیان کرده میشود صورت قصه است وانگه آن صورتیست کی در خورد این صورت گیرانست و درخورد آینهی تصویر ایشان و از قدوسیتی کی حقیقت این قصه راست نطق را ازین تنزیل شرم میآید و از خجالت سر و ریش و قلم گم میکند و العاقل یکفیه الاشاره
Forasmuch as my elephant has dreamed of Hindustán, abandon hope of (receiving) the tax: the village is ruined.
زانک پیلم دید هندستان به خواب ** از خراج اومید بر ده شد خراب
How should poesy and rhyme come to me after the foundations of sanity are destroyed?
کیف یاتی النظم لی والقافیه ** بعد ما ضاعت اصول العافیه
’Tis not (merely) one madness I have amidst the sorrows of love; nay, but madness on madness on madness.
ما جنون واحد لی فی الشجون ** بل جنون فی جنون فی جنون
My body is wasted away by secret indications of the mysteries, ever since I beheld eternal life (baqá) in dying to self (faná).1895
ذاب جسمی من اشارات الکنی ** منذ عاینت البقاء فی الفنا
O Ayáz, from love of thee I have become (thin) as a hair: I am unable to tell (thy) story, do thou tell my story.
ای ایاز از عشق تو گشتم چو موی ** ماندم از قصه تو قصهی من بگوی
Many a tale of thy love have I recited with (all) my soul: (now) that I have become (unsubstantial as) a tale, do thou recite mine.
بس فسانهی عشق تو خواندم به جان ** تو مرا که افسانه گشتستم بخوان
Verily thou art reciting, O model (for all), not I: I am Mount Sinai, thou art Moses, and this (discourse) is the echo.
خود تو میخوانی نه من ای مقتدی ** من که طورم تو موسی وین صدا
How should the helpless mountain know what the words are? The mountain is empty of that (meaning) which Moses knows.
کوه بیچاره چه داند گفت چیست ** زانک موسی میبداند که تهیست
The mountain knows (only) according to its own measure: the body hath (only) a little of the grace of the spirit.1900
کوه میداند به قدر خویشتن ** اندکی دارد ز لطف روح تن