Rumi's Masnavi - Anlayışı kıt biriside şu cebir ve ihtiyar meselesine yol bulsun, bu işi anlasın diye söylediğimiz bu söz, aklî bir söz, aklî bir bahistir. Fakat zaten bu hilekâr akıl, akıl değildir ki.

Anlayışı kıt biriside şu cebir ve ihtiyar meselesine yol bulsun, bu işi anlasın diye söylediğimiz bu söz, aklî bir söz, aklî bir bahistir. Fakat zaten bu hilekâr akıl, akıl değildir ki. 1500

بحث عقل است این چه عقل آن حیله‌‌گر ** تا ضعیفی ره برد آن جا مگر

Aklî bahis, inci ve mercan bile olsa can bahsi, başka bir bahistir.

بحث عقلی گر در و مرجان بود ** آن دگر باشد که بحث جان بود

Can bahsi başka bir makamdır, can şarabının başka bir kıvamı vardır.

بحث جان اندر مقامی دیگر است ** باده‌‌ی جان را قوامی دیگر است‌‌

Akıl bahisleri hüküm sürdüğü sırada Ömer’le Ebülhakem sırdaştı.

آن زمان که بحث عقلی ساز بود ** این عمر با بو الحکم هم راز بود

Fakat Ömer, akıl âleminden can âlemine gelince can bahsinde Ebülhakem, Ebucehil oldu.

چون عمر از عقل آمد سوی جان ** بو الحکم بو جهل شد در حکم آن‌‌

Ebucehil, cana nispetle esasen cahil olmakla beraber his ve akıl bakımından kâmildi. 1505

سوی حس و سوی عقل او کامل است ** گر چه خود نسبت به جان او جاهل است‌‌

Akıl ve bahsi, bil ki eser, yahut sebeptir (Onunla müessir ve müsebbip anlaşılır). Can bahsi ise büsbütün şaşılacak bir şeydir.

بحث عقل و حس اثر دان یا سبب ** بحث جانی یا عجب یا بو العجب‌‌

Ey nur isteyen! Can ziyası parladı; lâzım, mülzem, nâfî, muktazî kalmadı. Bir gören kişinin.

ضوء جان آمد نماند ای مستضی ** لازم و ملزوم و نافی مقتضی‌‌

Nuru doğmuş parlamaktayken sopa gibi bir delilden vazgeçeceği meydandadır.

ز آن که بینایی که نورش بازغ است ** از دلیل چون عصا بس فارغ است‌‌

“ Ve Hüve maaküm eynemâ küntüm “ âyetinin tefsiri

تفسیر و هو معکم أين ما کنتم

Yine hikâyeye geldik; zaten ne zaman hikâyeden ayrıldık ki?

بار دیگر ما به قصه آمدیم ** ما از آن قصه برون خود کی شدیم‌‌