İnsandan yol gösteren bu istidat gitti mi ne yerse yesin eşek beynidir!
زو چو استعداد شد کان رهبرست ** هر غذایی کو خورد مغز خرست
Aklı arttıran bir ilâç olan belâdür yese afyon kesilir... Kalp illeti ve akılsızlığı artar!1530
گر بلادر خورد او افیون شود ** سکته و بی‌عقلیش افزون شود
İnsanların bir bölüğüyse savaştadır. Yarı hayvan, doğru yolu bulma bakımından yarı insandır!
ماند یک قسم دگر اندر جهاد ** نیم حیوان نیم حی با رشاد
Gece gündüz savaşta, çekiştedir bunlar... Sonu yani insanlığı, önüyle yani hayvanlığıyla savaşır durur.
روز و شب در جنگ و اندر کش‌مکش ** کرده چالیش آخرش با اولش
Aklın nefisle savaşı Mecnun’un devesiyle savaşına benzer. Mecnun’un sevdası Leylâ’dır, devenin sevdası yavrusuna. Nitekim Mecnun da “Devemin sevdası ardındakinedir, benim sevdam önümdekine. İkimiz de sevdalıyız ama sevdalarımız aykırı!" demiştir.
چالیش عقل با نفس هم چون تنازع مجنون با ناقه میل مجنون سوی حره میل ناقه واپس سوی کره چنانک گفت مجنون هوا ناقتی خلفی و قدامی الهوی و انی و ایاها لمختلفان
Bu, Mecnun’la devesine benzer... O, ileriye gitmeye savaşır, bu geriye gitmeye!
هم‌چو مجنون‌اند و چون ناقه‌ش یقین ** می‌کشد آن پیش و این واپس به کین
Mecnun’un sevdası, önde bulunan Leylâ’ya kavuşmak, devenin sevdası ardına dönüp yavrusuna ulaşmak!
میل مجنون پیش آن لیلی روان ** میل ناقه پس پی کره دوان
Mecnun, bir an bile kendisinden geçti mi deve, hemencecik geri döner, geriye giderdi.1535
یک دم ار مجنون ز خود غافل بدی ** ناقه گردیدی و واپس آمدی
Mecnun, tamamı ile aşkla, sevda ile dolu olduğundan kendisinden geçmemesine imkân yoktu.
عشق و سودا چونک پر بودش بدن ** می‌نبودش چاره از بی‌خود شدن
Kendisini gözetleyen akıldı... Fakat aklını, Leylâ’nın sevdası kapmıştı!
آنک او باشد مراقب عقل بود ** عقل را سودای لیلی در ربود