Perdeci, bu mücevher dedi, ülkenin yarısı değerinde. Tanrı, ülkeyi tehlikelerden korusun!
گفت ارزد این به نیمه‌ی مملکت ** کش نگهدارا خدا از مهلکت
Padişah, kır bu mücevheri dedi. Perdeci, ey kılıcı güneş gibi parlayan padişahım, bunu kırıp ufalamak pek yazıktır, pek yazık!4045
گفت بشکن گفت ای خورشیدتیغ ** بس دریغست این شکستن را دریغ
Değeri şöyle dursun, şu parlaklığa bak. Gündüzün nuru bile ona uymada!
قیمتش بگذار بین تاب و لمع ** که شدست این نور روز او را تبع
Bunu kırmaya nasıl elim varır? Nasıl olur da padişahın hazinesine düşman olurum? Dedi.
دست کی جنبد مرا در کسر او ** که خزینه‌ی شاه را باشم عدو
Padişah, ona elbise verdi, gelirini artırdı. Onun aklını övmeye başladı.
شاه خلعت داد ادرارش فزود ** پس دهان در مدح عقل او گشود
Bir müddet sonra mücevheri bir beyin eline verdi. Onu da bir sınadı.
بعد یک ساعت به دست میر داد ** در را آن امتحان کن باز داد
O da öyle söyledi, bütün beyler de. Her birine ağır elbiseler ihsan etti.4050
او همین گفت و همه میران همین ** هر یکی را خلعتی داد او ثمین
Elbiselerini artırdı, o aşağılık kişileri yoldan çıkardı, kuyuya attı.
جامگیهاشان همی‌افزود شاه ** آن خسیسان را ببرد از ره به جاه
Elli altmış bey, hepsi de veziri taklit ederek böyle söylediler.
این چنین گفتند پنجه شصت امیر ** جمله یک یک هم به تقلید وزیر
Gerçi dünyanın değeri taklittir ama her mukallit de sınanmada rüsvay olur.
گرچه تقلدست استون جهان ** هست رسوا هر مقلد ز امتحان
Mücevherin elden ele devrederek Eyaz'a gelmesi. Onun, öbürlerine uymayıp, padişahın vereceği mala mülke aldanmaksızın, elbiselerin çokluğuna ve hataya düşenlerin aklını öğmesine kapılmaksızın mücevheri kırması. Mukallidi müslüman saymak doğru olamaz. Nadir olarak mukallit de, o Tanrı korumasıyla, inanışında dayanır ve bu imtihanlardan selâmetle kurtulur. Çünkü Hak birdir, ona benzeyen ve insanı yanıltan çok zıtlar vardır. Mukallit, o zıddı tanıyamaz, bu yüzden Hakk'ı da tanımaz. Fakat o, Hakk'ı tanımasa bile Hâk, ona inayet gözüyle bakarsa bu tanımazlık, mukallide ziyan vermez.
رسیدن گوهر از دست به دست آخر دور به ایاز و کیاست ایاز و مقلد ناشدن او ایشان را و مغرور ناشدن او به گال و مال دادن شاه و خلعتها و جامگیها افزون کردن و مدح عقل مخطان کردن به مکر و امتحان که کی روا باشد مقلد را مسلمان داشتن مسلمان باشد اما نادر باشد کی مقلد ازین امتحانها به سلامت بیرون آید کی ثبات بینایان ندارد الا من عصم الله زیرا حق یکیست و آن را ضد بسیار غلط‌افکن و مشابه حق مقلد چون آن ضد را نشناسد از آن رو حق را نشناخته باشد اما حق با آن ناشناخت او چو او را به عنایت نگاه دارد آن ناشناخت او را زیان ندارد