Tesir ediş de kaderden değil midir? Fakat tesiri, akılla anlaşılmaz.
نه که تاثیر از قدر معمول نیست ** لیک تاثیرش ازو معقول نیست
Akıl, asıllarda mukallit olduğu için bil ki ferilerinde de mukallittir.
چون مقلد بود عقل اندر اصول ** دان مقلد در فروعش ای فضول
Akıl peki, ben aslı bilmede de mukallidim, fer’i bilmede de fakat asıl maksat nedir, diye sorarsa de ki: Asıl maksat öyle bir şeydir ki sen onu bilemezsin vesselâm!
گر بپرسد عقل چون باشد مرام ** گو چنانک تو ندانی والسلام
Mustafa aleyhisselâm’ın Allah razı olsun Sıddıyk’a “Ben sana beni de ortak et dememiş miydim ? Neye yalnız aldın? Diye darılması onun da özür getirmesi
معاتبهی مصطفی علیهالسلام با صدیق رضی الله عنه کی ترا وصیت کردم کی به شرکت من بخر تو چرا بهر خود تنها خریدی و عذر او
Peygamber dedi ki: Ey Sıddıyk, sana demedim mi ki bu ihsanda beni de ortak et.1075
گفت ای صدیق آخر گفتمت ** که مرا انباز کن در مکرمت
Ebubekir, biz dedi, ikimiz de senin kullarınız. Ben, onu senin rızan için azat ettim.
گفت ما دو بندگان کوی تو ** کردمش آزاد من بر روی تو
Sen beni kul et,bana dostum de, de senden hiç azatlık istemem.
تو مرا میدار بنده و یار غار ** هیچ آزادی نخواهم زینهار
Benim azatlığım sana kul olmamdır. Sensiz olursam mihnetlere, azaplara uğrarım.
که مرا از بندگیت آزادیست ** بیتو بر من محنت و بیدادیست
Ey Allah seçilmişi, bu seçilişinle dünyayı dirilttin. Halkın geri kalanlarını ileri götürdün, hele beni yok mu?
ای جهان را زنده کرده ز اصطفا ** خاص کرده عام را خاصه مرا
Gençliğimde rüya görmüştüm, değirmi güneş, bana selâm vermişti.1080
خوابها میدید جانم در شباب ** که سلامم کرد قرص آفتاب
Beni yerden almış, gökyüzüne çıkarmıştı. Bu yücelişte ona yoldaş olmuştum.
از زمینم بر کشید او بر سما ** همره او گشته بودم ز ارتقا