English    Türkçe    فارسی   

1
997-1046

  • When this cup (of death) came round to the hare, the hare cried out, “Why, how long (are we to endure this) injustice?”
  • چون به خرگوش آمد این ساغر به دور ** بانگ زد خرگوش کاخر چند جور

  • How the beasts of chase blamed the hare for his delay in going to the lion.
  • انکار کردن نخجیران بر خرگوش در تاخیر رفتن بر شیر

  • The company (of beasts) said to him: “All this time we have sacrificed our lives in troth and loyalty.
  • قوم گفتندش که چندین گاه ما ** جان فدا کردیم در عهد و وفا

  • Do not thou seek to give us a bad name, O rebellious one! Lest the lion be aggrieved, go, go! Quick! Quick!”
  • تو مجو بد نامی ما ای عنود ** تا نرنجد شیر رو رو زود زود

  • How the hare answered the beasts.
  • جواب گفتن خرگوش نخجیران را

  • “O friends,” said he, “grant me a respite, that by my cunning ye may escape from calamity, 1000
  • گفت ای یاران مرا مهلت دهید ** تا به مکرم از بلا بیرون جهید

  • That by my cunning your lives may be saved and this (safety) remain as a heritage to your children.”
  • تا امان یابد به مکرم جانتان ** ماند این میراث فرزندانتان‌‌

  • After this manner every prophet in the world used to call the peoples to a place of deliverance,
  • هر پیمبر امتان را در جهان ** همچنین تا مخلصی می‌‌خواندشان‌‌

  • For he had seen from Heaven the way of escape, (though) in (their) sight he was contracted (despicable) like the pupil of the eye.
  • کز فلک راه برون شو دیده بود ** در نظر چون مردمک پیچیده بود

  • Men regarded him as small like the pupil: none attained to (understanding of) the (real) greatness (worth) of the pupil.
  • مردمش چون مردمک دیدند خرد ** در بزرگی مردمک کس ره نبرد

  • How the beasts objected to the proposal of the hare.
  • اعتراض نخجیران بر سخن خرگوش‌‌

  • The company (of beasts) said to him: “O donkey, listen (to us)! Keep thyself within the measure of a hare! 1005
  • قوم گفتندش که ای خر گوش دار ** خویش را اندازه‌‌ی خرگوش دار

  • Eh, what brag is this—(an idea) which thy betters never brought into their minds?
  • هین چه لاف است این که از تو بهتران ** در نیاوردند اندر خاطر آن‌‌

  • Thou art self-conceited, or Destiny is pursuing us; else, how is this speech suitable to one like thee?
  • معجبی یا خود قضامان در پی است ** ور نه این دم لایق چون تو کی است‌‌

  • How the hare again answered the beasts.
  • جواب خرگوش نخجیران را

  • He said: “O friends, God gave me inspiration: to a weakling there came a strong judgement (wise counsel).”
  • گفت ای یاران حقم الهام داد ** مر ضعیفی را قوی رایی فتاد

  • That which God taught to the bees is not (belonging) to the lion and the wild ass.
  • آن چه حق آموخت مر زنبور را ** آن نباشد شیر را و گور را

  • It (the bee) makes houses of juicy halwá (sweetmeat): God opened to it the door of that knowledge; 1010
  • خانه‌‌ها سازد پر از حلوای تر ** حق بر او آن علم را بگشاد در

  • That which God taught to the silkworm—does any elephant know such a device?
  • آن چه حق آموخت کرم پیله را ** هیچ پیلی داند آن گون حیله را

  • Adam, created of earth, learned knowledge from God: (his) knowledge shot beams up to the Seventh Heaven.
  • آدم خاکی ز حق آموخت علم ** تا به هفتم آسمان افروخت علم‌‌

  • He (Adam) broke the name and fame (pride) of the angels, to the confusion of that one who is in doubt concerning God.
  • نام و ناموس ملک را در شکست ** کوری آن کس که در حق درشک است‌‌

  • He (God) made the ascetic of six hundred thousand years (Iblís) a muzzle for that young calf (Adam),
  • زاهد چندین هزاران ساله را ** پوز بندی ساخت آن گوساله را

  • That he (Adam) might not be able to drink the milk of knowledge of religion, and that he might not roam around that lofty castle. 1015
  • تا نتاند شیر علم دین کشید ** تا نگردد گرد آن قصر مشید

  • The sciences of the followers of (external) sense became a muzzle, so that he (the believer in sense-perception) might not receive milk from that sublime knowledge.
  • علمهای اهل حس شد پوز بند ** تا نگیرد شیر ز آن علم بلند

  • (But) into the blood-drop (core) of the heart there fell a jewel which He (God) gave not to the seas and skies.
  • قطره‌‌ی دل را یکی گوهر فتاد ** کان به دریاها و گردونها نداد

  • How long (this regard for) form? After all, O form-worshipper, has thy reality-lacking soul not (yet) escaped from form?
  • چند صورت آخر ای صورت پرست ** جان بی‌‌معنیت از صورت نرست‌‌

  • If a human being were a man in virtue of form, Ahmad (Mohammed) and Bú Jahl would be just the same.
  • گر به صورت آدمی انسان بدی ** احمد و بو جهل خود یکسان بدی‌‌

  • The painting on the wall is like Adam: see from the (pictured) form what thing in it is wanting. 1020
  • نقش بر دیوار مثل آدم است ** بنگر از صورت چه چیز او کم است‌‌

  • The spirit is wanting in that resplendent form: go, seek that jewel rarely found!
  • جان کم است آن صورت با تاب را ** رو بجو آن گوهر کمیاب را

  • The heads of all the lions in the world were laid low when They (God) gave a hand to (bestowed favour on) the dog of the Companions (of the Cave).
  • شد سر شیران عالم جمله پست ** چون سگ اصحاب را دادند دست‌‌

  • What loss does it suffer from that abhorred shape, inasmuch as its spirit was plunged in the ocean of light?
  • چه زیان استش از آن نقش نفور ** چون که جانش غرق شد در بحر نور

  • ’Tis not in pens to describe (the outward) form: (what is written) in letters is (qualities like) “learned” and “just”;
  • وصف صورت نیست اندر خامه‌‌ها ** عالم و عادل بود در نامه‌‌ها

  • (And qualities like) “learned” and “just” are only the spiritual essence which thou wilt not find in (any) place or in front or behind. 1025
  • عالم و عادل همه معنی است بس ** کش نیابی در مکان و پیش و پس‌‌

  • The sun of the spirit strikes (with its beams) on the body from the quarter where (the relation of) place does not exist: it (that sun) is not contained in the sky.
  • می‌‌زند بر تن ز سوی لامکان ** می‌‌نگنجد در فلک خورشید جان‌‌

  • An account of the knowledge of the hare and an explanation of the excellence and advantages of knowledge.
  • ذکر دانش خرگوش و بیان فضیلت و منافع دانستن‌‌

  • This topic hath no end. Give heed! Attend to the story of the hare.
  • این سخن پایان ندارد هوش دار ** گوش سوی قصه‌‌ی خرگوش دار

  • Sell your asinine (corporeal) ear and buy another ear, for the asinine ear will not apprehend this discourse.
  • گوش خر بفروش و دیگر گوش خر ** کاین سخن را در نیابد گوش خر

  • Go, behold the foxy tricks played by the hare; behold the cunning of the hare and how he overthrew the lion.
  • رو تو روبه بازی خرگوش بین ** مکر و شیر اندازی خرگوش بین‌‌

  • Knowledge is the seal of the kingdom of Solomon: the whole world is form, and knowledge is the spirit. 1030
  • خاتم ملک سلیمان است علم ** جمله عالم صورت و جان است علم‌‌

  • Because of this virtue, the creatures of the seas and those of mountain and plain are helpless before man.
  • آدمی را زین هنر بی‌‌چاره گشت ** خلق دریاها و خلق کوه و دشت‌‌

  • Of him the pard and lion are afraid, like the mouse; from him the leviathan and the sea are in pallor and agitation.
  • زو پلنگ و شیر ترسان همچو موش ** زو نهنگ و بحر در صفرا و جوش‌‌

  • From him peri and demon took to the shores (sought refuge): each took abode in some hiding-place.
  • زو پری و دیو ساحلها گرفت ** هر یکی در جای پنهان جا گرفت‌‌

  • Man hath many a secret enemy: the cautious man is a wise one.
  • آدمی را دشمن پنهان بسی است ** آدمی با حذر عاقل کسی است‌‌

  • (There are) hidden creatures, evil and good: at every instant their blows are striking on the heart. 1035
  • خلق پنهان زشتشان و خوبشان ** می‌‌زند در دل بهر دم کوبشان‌‌

  • If you go into the river to wash yourself, a thorn in the water inflicts a hurt upon you.
  • بهر غسل ار در روی در جویبار ** بر تو آسیبی زند در آب خار

  • Although the thorn is hidden low in the water, you know it is there, since it is pricking you.
  • گر چه پنهان خار در آب است پست ** چون که در تو می‌‌خلد دانی که هست‌‌

  • The pricks of (angelic) inspirations and (satanic) temptations are from thousands of beings, not (only) from one.
  • خار خار وحیها و وسوسه ** از هزاران کس بود نی یک کسه‌‌

  • Wait (patiently) for your (bodily) senses to be transmuted, so that you may see them (the hidden beings), and the difficulty may be solved,
  • باش تا حسهای تو مبدل شود ** تا ببینیشان و مشکل حل شود

  • So that (you may see) whose words you have rejected and whom you have made your captain. 1040
  • تا سخنهای کیان رد کرده‌‌ای ** تا کیان را سرور خود کرده‌‌ای‌‌

  • How the beasts requested the hare to tell the secret of his thought.
  • باز طلبیدن نخجیران از خرگوش سر اندیشه‌‌ی او را

  • Afterwards they said, “O nimble hare, communicate what is in thy apprehension.
  • بعد از آن گفتند کای خرگوش چست ** در میان آر آن چه در ادراک تست‌‌

  • O thou who hast grappled with a lion, declare the plan which thou hast thought of.
  • ای که با شیری تو در پیچیده‌‌ای ** باز گو رایی که اندیشیده‌‌ای‌‌

  • Counsel gives perception and understanding: the mind is helped by (other) minds.
  • مشورت ادراک و هشیاری دهد ** عقلها مر عقل را یاری دهد

  • The Prophet said, ‘O adviser, take counsel (with the trustworthy), for he whose counsel is sought is trusted.’”
  • گفت پیغمبر بکن ای رایزن ** مشورت کالمستشار موتمن‌‌

  • How the hare withheld the secret from them.
  • منع کردن خرگوش راز را از ایشان‌‌

  • He said, “One ought not to say forth every secret: sometimes the even number turns out to be odd, and sometimes the odd number to be even.” 1045
  • گفت هر رازی نشاید باز گفت ** جفت طاق آید گهی گه طاق جفت‌‌

  • If from guilelessness you breathe words to a mirror, the mirror at once becomes dim to us.
  • از صفا گر دم زنی با آینه ** تیره گردد زود با ما آینه‌‌