English    Türkçe    فارسی   

6
1779-1828

  • Verily thou hast learned nothing from thy parents, nor hast thou taken a lesson from night and day.
  • خود نبود از والدینت اختبار  ** هم نبودت عبرت از لیل و نهار 
  • Parable.
  • مثل 
  • A (Súfí) gnostic asked an old Christian priest, “Sire, art thou the more advanced in age, or thy beard?” 1780
  • عارفی پرسید از آن پیر کشیش  ** که توی خواجه مسن‌تر یا که ریش 
  • He replied, “Nay; I was born before it: I have seen much of the world without a beard.”
  • گفت نه من پیش ازو زاییده‌ام  ** بی ز ریشی بس جهان را دیده‌ام 
  • He (the Súfí) said, “Thy beard has turned white, it has changed, (but) thy evil disposition has not become good.”
  • گفت ریشت شد سپید از حال گشت  ** خوی زشت تو نگردیدست وشت 
  • It (thy beard) was born after thee and (yet) it has surpassed thee: thou art so dry (vain and unprofitable) because of thy passion for tharíd.
  • او پس از تو زاد و از تو بگذرید  ** تو چنین خشکی ز سودای ثرید 
  • Thou art (still) of the same complexion with which thou wast born: thou hast not taken one step forward.
  • تو بر آن رنگی که اول زاده‌ای  ** یک قدم زان پیش‌تر ننهاده‌ای 
  • Still thou art (as) sour buttermilk in the churn: in sooth thou hast not extracted any oil (butter) from it. 1785
  • هم‌چنان دوغی ترش در معدنی  ** خود نگردی زو مخلص روغنی 
  • Still thou art (as) dough in the jar of clay, though thou hast been a (whole) lifetime in the fiery oven.
  • هم خمیری خمر طینه دری  ** گرچه عمری در تنور آذری 
  • Thou art like a herb on a hillock: (thy) foot (is fixed immovably) in the earth, though thy head is tossed (to and fro) by the wind of passion.
  • چون حشیشی پا به گل بر پشته‌ای  ** گرچه از باد هوس سرگشته‌ای 
  • Like the people of Moses in the heat of the Desert, thou hast remained forty years in (the same) place, O foolish man.
  • هم‌چو قوم موسی اندر حر تیه  ** مانده‌ای بر جای چل سال ای سفیه 
  • Daily thou marchest rapidly till nightfall and findest thyself (still) in the first stage of thy journey.
  • می‌روی هر روز تا شب هروله  ** خویش می‌بینی در اول مرحله 
  • Thou wilt never traverse this three hundred years' distance so long as thou hast love for the calf. 1790
  • نگذری زین بعد سیصد ساله تو  ** تا که داری عشق آن گوساله تو 
  • Until the fancy (illusion) of the calf went out of their hearts, the Desert was to them like a blazing whirlpool.
  • تا خیال عجل از جانشان نرفت  ** بد بریشان تیه چون گرداب زفت 
  • Besides this calf which thou hast obtained from Him (God), thou hast experienced infinite graces and bounties.
  • غیر این عجلی کزو یابیده‌ای  ** بی‌نهایت لطف و نعمت دیده‌ای 
  • Thou hast the nature of a cow; hence in thy love for this calf (those) mighty benefits have vanished from thy heart.
  • گاو طبعی زان نکوییهای زفت  ** از دلت در عشق این گوساله رفت 
  • Prithee now, ask each part of thee: these dumb parts have a hundred tongues
  • باری اکنون تو ز هر جزوت بپرس  ** صد زبان دارند این اجزای خرس 
  • To recall the bounties of the World-Provider which are hidden in the pages of Time. 1795
  • ذکر نعمتهای رزاق جهان  ** که نهان شد آن در اوراق زمان 
  • By day and night thou art eagerly seeking (to hear) stories, while each several part of thee is telling thee the story (of His bounties).
  • روز و شب افسانه‌جویانی تو چست  ** جزو جزو تو فسانه‌گوی تست 
  • (Ever) since each several part of thee grew up from non-existence, how much joy have they experienced and how much pain!
  • جزو جزوت تا برستست از عدم  ** چند شادی دیده‌اند و چند غم 
  • For without pleasure no part will grow; on the contrary, at every spasm (of pain) the part (affected) becomes thin (dwindles).
  • زانک بی‌لذت نروید هیچ جزو  ** بلک لاغر گردد از هی پیچ جزو 
  • The part remained (in being), but the pleasure vanished from memory; nay, it did not vanish, (though) it became concealed from the five (senses) and the seven (members of the body).
  • جزو ماند و آن خوشی از یاد رفت  ** بل نرفت آن خفیه شد از پنج و هفت 
  • (’Tis) like summer, from which cotton is born: the cotton remains, the summer is no more remembered; 1800
  • هم‌چو تابستان که از وی پنبه‌زاد  ** ماند پنبه رفت تابستان ز یاد 
  • Or like the ice which is born of winter: winter disappears, but the ice is with us.
  • یا مثال یخ که زاید از شتا  ** شد شتا پنهان و آن یخ پیش ما 
  • The ice is a souvenir of the hardships (of winter), and in December these fruits are a souvenir of summer.
  • هست آن یخ زان صعوبت یادگار  ** یادگار صیف در دی این ثمار 
  • Similarly, O youth, every single part in thy body is telling the story of a (past) bounty,
  • هم‌چنان هر جزو جزوت ای فتی  ** در تنت افسانه گوی نعمتی 
  • As, (in the case of) a woman who has twenty children, each (child) is telling of a (past) delight.
  • چون زنی که بیست فرزندش بود  ** هر یکی حاکی حال خوش بود 
  • There is no pregnancy without (past) rapture and amorous sport: how should the orchard produce (fruit) without a Spring? 1805
  • حمل نبود بی ز مستی و ز لاغ  ** بی بهاری کی شود زاینده باغ 
  • The pregnant (trees) and the children on their laps are evidence of dalliance with the Spring.
  • حاملان و بچگانشان بر کنار  ** شد دلیل عشق‌بازی با بهار 
  • Every tree (engaged) in suckling its children is impregnated, like Mary, by a King unseen.
  • هر درختی در رضاع کودکان  ** هم‌چو مریم حامل از شاهی نهان 
  • Although in (boiling) water the heat of fire is concealed (from view), a hundred thousand bubbles froth upon it,
  • گرچه صد در آب آتشی پوشیده شد  ** صد هزاران کف برو جوشیده شد 
  • And though the fire works very secretly, the froth indicates (its presence) with ten fingers.
  • گرچه آتش سخت پنهان می‌تند  ** کف بده انگشت اشارت می‌کند 
  • In like manner (all) the parts of those intoxicated with union are pregnant with the (ideal) forms of (ecstatic) feelings and words. 1810
  • هم‌چنین اجزای مستان وصال  ** حامل از تمثالهای حال و قال 
  • Their mouths remain gaping (in amazement) at the beauty of (that) ecstasy, (while) their eyes are absent (withdrawn) from the forms of this world.
  • در جمال حال وا مانده دهان  ** چشم غایب گشته از نقش جهان 
  • Those (spiritual) progenies are not (produced) by means of these four (elements); consequently they are not seen by these eyes.
  • آن موالید از زه این چار نیست  ** لاجرم منظور این ابصار نیست 
  • Those progenies are born of (Divine) illumination; consequently they are covered (from sight) by a pure veil.
  • آن موالید از تجلی زاده‌اند  ** لاجرم مستور پرده‌ی ساده‌اند 
  • We said “born,” but in reality they are not born, and this expression is only (used) in order to guide (the understanding).
  • زاده گفتیم و حقیقت زاد نیست  ** وین عبارت جز پی ارشاد نیست 
  • Hark, be silent that the King of Say may speak: do not play the nightingale with a Rose of this kind. 1815
  • هین خمش کن تا بگوید شاه قل  ** بلبلی مفروش با این جنس گل 
  • This eloquent Rose is full of song and cry: O nightingale, let thy tongue cease, be (all) ear!
  • این گل گویاست پر جوش و خروش  ** بلبلا ترک زبان کن باش گوش 
  • Both (these) kinds of pure ideal forms are valid (trustworthy) witnesses to the mystery of union.
  • هر دو گون تمثال پاکیزه‌مثال  ** شاهد عدل‌اند بر سر وصال 
  • Both (these) kinds of subtle and delectable beauty are witnesses to (spiritual) pregnancies and growing big (with child) in the past,
  • هر دو گون حسن لطیف مرتضی  ** شاهد احبال و حشر ما مضی 
  • Like ice that in the brilliant (month of) Tamúz is ever telling the story of winter
  • هم‌چو یخ کاندر تموز مستجد  ** هر دم افسانه‌ی زمستان می‌کند 
  • And recalling the cold winds and intense frost in those hard days and times; 1820
  • ذکر آن اریاح سرد و زمهریر  ** اندر آن ازمان و ایام عسیر 
  • (Or) like fruit that in winter-time tells the story of God's lovingkindness
  • هم‌چو آن میوه که در وقت شتا  ** می‌کند افسانه‌ی لطف خدا 
  • And the tale of the season when the sun was smiling and embracing the brides of the orchard. [And the tale of the season when the sun was (enjoying) touching and copulating (with) the brides of the orchard.]
  • قصه‌ی دور تبسمهای شمس  ** وآن عروسان چمن را لمس و طمس 
  • The ecstasy is gone but thy (every) part remains as a souvenir: either inquire of it, or thyself recall (the ecstasy) to mind.
  • حال رفت و ماند جزوت یادگار  ** یا ازو واپرس یا خود یاد آر 
  • When grief takes possession of thee, if thou art a fit (alert and capable) person thou wouldst question that moment of despair
  • چون فرو گیرد غمت گر چستیی  ** زان دم نومید کن وا جستیی 
  • And wouldst say to it, “O Sorrow that deniest implicitly the allowance of favours (bestowed upon thee) by that Perfection, 1825
  • گفتییش ای غصه‌ی منکر به حال  ** راتبه‌ی انعامها را زان کمال 
  • If Spring and (its) fresh gladness are not always thine, (then) of what is thy body, (which is) like a heap of roses, the storehouse?
  • گر بهر دم نت بهار و خرمیست  ** هم‌چو چاش گل تنت انبار چیست 
  • Thy body is a heap of roses, thy thought is like rose-water; the rose-water denies the rose: lo, here is a marvel!”
  • چاش گل تن فکر تو هم‌چون گلاب  ** منکر گل شد گلاب اینت عجاب 
  • (Even) straw is refused to those who apishly show ingratitude, (while) sun and cloud (sunshine and rain) are lavished on those who resemble the prophets in disposition.
  • از کپی‌خویان کفران که دریغ  ** بر نبی‌خویان نثار مهر و میغ