- Canı, nakitlerin mehengi olunca elbette ayarı sağlam olanı da görür, kalp olanı da.
- چون شود جانش محک نقدها ** پس ببیند قلب را و قلب را
- Padişahların ârif sofileri karşılarına oturtması
- نشاندن پادشاهان صوفیان عارف را پیش روی خویش تا چشمشان بدیشان روشن شود
- Hatırlarsan duymuşsundur; padişahların böyle bir âdeti vardı: 3150
- پادشاهان را چنان عادت بود ** این شنیده باشی ار یادت بود
- Sol taraflarında yiğitler, bahadırlar dururdu, çünkü kalp vücudun sol tarafındadır.
- دست چپشان پهلوانان ایستند ** ز آنکه دل پهلوی چپ باشد ببند
- Defterdarlarla hesap memurlarının ve kalem ehli olanların makamı sağ taraflarındaydı. Çünkü yazı yazmak ve bir şeyi tespit etmek sağ elin işidir.
- مشرف و اهل قلم بر دست راست ** ز آن که علم و خط و ثبت آن دست راست
- Sofilere karşılarında yer verirlerdi. Zira onlar, can aynasıdırlar, hattâ aynadan da iyidirler.
- صوفیان را پیش رو موضع دهند ** کاینه‌‌ی جان‌‌اند و ز آیینه بهند
- Gönül aynasının fikir suretleri kabul etmesi o aynada bu görülmemiş suretlerin görünmesi için kalplerini zikirle, fikirle cilâlamışlardır.
- سینه صیقلها زده در ذکر و فکر ** تا پذیرد آینه‌‌ی دل نقش بکر
- Yaratılış sulbünden temiz ve güzel doğan kişinin önüne ayna koymak gerektir. 3155
- هر که او از صلب فطرت خوب زاد ** آینه در پیش او باید نهاد
- Güzel yüz aynaya âşıktır. Güzel yüz, aynaya âşık olduğu gibi cana cilâ, kalplere de temizlik verir.
- عاشق آیینه باشد روی خوب ** صیقل جان آمد و تقوی القلوب
- Bir konuğun Yusuf-u Sıddıyk’a gelmesi, Yusuf’un ondan bir armağan istemesi
- آمدن مهمان پیش یوسف علیه السلام و تقاضا کردن یوسف از او تحفه و ارمغان
- Uzak yerlerden bir merhametli dost, Yusuf-u Sıddıyk’a konuk oldu.
- آمد از آفاق یار مهربان ** یوسف صدیق را شد میهمان
- Çocukluktan beri birbirlerini tanırlardı. Eskiden beri âşinalık yastığına yaslanmışlardı.
- کآشنا بودند وقت کودکی ** بر وساده‌‌ی آشنایی متکی
- Konukla, Yusuf’a kardeşlerinin yaptığı cefayı, onların hasetlerini konuştular. Yusuf “o haset ve cefa, zincirdi; biz de aslandık.
- یاد دادش جور اخوان و حسد ** گفت کان زنجیر بود و ما اسد
- Aslanın zincire vurulması ayıp değildir. Bizim Tanrı’nın kaza ve kaderinden şikâyetimiz yok. 3160
- عار نبود شیر را از سلسله ** نیست ما را از قضای حق گله
- Aslan, boynunda zincir bulunmakla beraber bütün zincir yapanlara beydir” dedi.
- شیر را بر گردن ار زنجیر بود ** بر همه زنجیر سازان میر بود
- Dostu Yusuf’a “Zindanda ve kuyuda ne haldeydin?” dedi. Yusuf cevap verdi: “Ay, bedir halinden çıkar ve eski ay haline gelir ya... işte öyle.”
- گفت چون بودی ز زندان و ز چاه ** گفت همچون در محاق و کاست ماه
- Eski ay görünmez, sonra hilâl olur da iki büklüm bir halde görünür. Fakat sonunda yine gökte bedir haline gelmez mi?
- در محاق ار ماه نو گردد دو تا ** نی در آخر بدر گردد بر سما
- İnci tanesini havanda döverler ama kadri yine yücedir, ya ilâç olarak göze çekilir, yahut macun haline getirilir, kalp ferahlığı için yenir.
- گر چه دردانه به هاون کوفتند ** نور چشم و دل شد و بیند بلند
- Buğdayı toprak altına attılar ama sonradan topraktan başaklar çıktı. 3165
- گندمی را زیر خاک انداختند ** پس ز خاکش خوشه‌‌ها بر ساختند
- Ondan sonra değirmende öğüttüler, değeri arttı, cana can katan gıda oldu.
- بار دیگر کوفتندش ز آسیا ** قیمتش افزود و نان شد جان فزا
- Sonra ekmeği bir kere daha diş altında ezdiler; akıllı kişiye akıl ve idrâk oldu.
- باز نان را زیر دندان کوفتند ** گشت عقل و جان و فهم هوشمند
- Daha sonra da o can, aşkta mahvoldu da Hak yolunda ekildikten sonra mahsûl verdi, ekincileri hayrete düşürdü.
- باز آن جان چون که محو عشق گشت ** يعجب الزراع آمد بعد کشت
- Bu sözün sonu gelmez. Sen, o iyi adamın Yusuf’a ne dediğini anlatmaya başla.
- این سخن پایان ندارد باز گرد ** تا که با یوسف چه گفت آن نیک مرد
- Yusuf, başından geçenleri anlattıktan sonra “ Eh...bize ne armağan getirdin, bakalım?” dedi. 3170
- بعد قصه گفتنش گفت ای فلان ** هین چه آوردی تو ما را ارمغان
- Ey ulu kişi! Dostları görmeye eli boş gitmek, değirmene buğdaysız gitmeye benzer.
- بر در یاران تهی دست ای فتی ** هست چون بی‌‌گندمی در آسیا
- Ulu Tanrı bile mahşer günü, halka “ Kıyamet günü için armağanın nerede;
- حق تعالی خلق را گوید به حشر ** ارمغان کو از برای روز نشر
- Bize yapayalnız, azıksız, âdeta sizi yarattığımız gibi geldiniz.
- جئتمونا و فرادی بی‌‌نوا ** هم بدان سان که خلقناکم کذا
- Kendinize gelin! Kıyamet günü için ne hediyeniz var, ne getirdiniz?
- هین چه آوردید دست آویز را ** ارمغانی روز رستاخیز را
- Yoksa tekrar dönüp geleceğinizi ummuyor muydunuz, size bugünün vâdesi bâtıl mı göründü ki? der. 3175
- یا امید باز گشتنتان نبود ** وعده‌‌ی امروز باطلتان نمود
- Ona konuk olacağımızı inkâr ediyorsan bu mutfaktan ancak toprak ve kül alabilirsin.
- وعده‌‌ی مهمانی‌‌اش را منکری ** پس ز مطبخ خاک و خاکستر بری
- İnkâr etmiyorsan niçin böyle elin boş. O sevgilinin kapısına böyle nasıl ayak atacaksın?
- ور نه‌‌ای منکر چنین دست تهی ** در در آن دوست چون پا می‌‌نهی
- Yemeyi, uyumayı biraz azalt da onunla görüşmek için bir armağan götür.
- اندکی صرفه بکن از خواب و خور ** ارمغان بهر ملاقاتش ببر
- Geceleri az uyuyanlardan seher çağlarında istiğfar edenlerden ol.
- شو قلیل النوم مما یهجعون ** باش در اسحار از یستغفرون
- Sen de rahimdeki çocuk gibi az oyna da sana da nurları gören duygular bağışlasınlar. 3180
- اندکی جنبش بکن همچون جنین ** تا ببخشندت حواس نور بین
- Rahim gibi olan dünyadan çıkınca yeryüzünden daha geniş bir sahaya dalacaksın.
- وز جهان چون رحم بیرون روی ** از زمین در عرصه‌‌ی واسع شوی
- “ Tanrı yeri geniştir” derler ya; o geniş yer, bil peygamberlerin gidip daldıkları sahadır.
- آن که ارض الله واسع گفته‌‌اند ** عرصه‌‌ای دان کانبیا در رفته‌‌اند
- O geniş sahada gönül daralmaz; yaş ağaç, orada kuru dal haline gelmez.
- دل نگردد تنگ ز آن عرصه‌‌ی فراخ ** نخل تر آن جا نگردد خشک شاخ
- Şimdi duygular, sen de. Fakat bir gün yorgun, bitkin, baş aşağı bir hale geleceksin.
- حاملی تو مر حواست را کنون ** کند و مانده می‌‌شوی و سر نگون
- Uykuda duygularını taşımazsın, duygular seni taşır. Bu yorgunluk, bitkinlik gider, eziyetten, sıkıntıdan kurtulursun. 3185
- چون که محمولی نه حامل وقت خواب ** ماندگی رفت و شدی بی‌‌رنج و تاب
- Sen uyku halini, velîlerin uyanıkken de duygularını taşımamaları halinde bir çeşni bil.
- چاشنیی دان تو حال خواب را ** پیش محمولی حال اولیا
- Be inatçı; velîler, Eshab-ı Kehf’dir. Ayakta olsalar da, yürüyüp gezseler de uykudadırlar.
- اولیا اصحاب کهفند ای عنود ** در قیام و در تقلب هم رقود
- Tanrı, onları, kendilerinin haberi olmadan işletir; sağa sola çevirir.
- می‌‌کشدشان بی‌‌تکلف در فعال ** بی‌‌خبر ذات الیمین ذات الشمال
- O sağa çevrilme nedir? İyi iş. Ya sola çevrilme? O da bedene, varlığa ait işler.
- چیست آن ذات الیمین فعل حسن ** چیست آن ذات الشمال اشغال تن
- Bu iki hal de peygamberlerden, dağdan ses gelir gibi zuhur eder. Onların, her ikisinden de haberleri yoktur. 3190
- می‌‌رود این هر دو کار از انبیا ** بی‌‌خبر زین هر دو ایشان چون صدا
- Dağ, hayır olsun, şer olsun... Senin sesini sana verir, duyurur. Fakat ikisinden de bihaberdir.
- گر صدایت بشنواند خیر و شر ** ذات کوه از هر دو باشد بی‌‌خبر
- Konuğun, Yusuf-u Sıddıyk’a “Sana armağan olarak ayna getirdim. Ona her baktıkça güzel yüzünü görür beni hatırlarsın” demesi
- گفتن مهمان یوسف علیه السلام را که آینه آوردمت ارمغان تا هر باری که در وی نگری روی خوب خود بینی مرا یاد کنی
- Yusuf “Hadi, armağanını çıkar” deyince konuk, bu istekten utanıp âdeta figan ederek.
- گفت یوسف هین بیاور ارمغان ** او ز شرم این تقاضا زد فغان
- ”Sana getirmek için ne kadar armağan aradıysam hiçbir şeyi beğenmedim, lâyık görmedim.
- گفت من چند ارمغان جستم ترا ** ارمغانی در نظر نامد مرا
- Bir habbeyi alıp da madene, bir katrayı alıp da ummana nasıl götürebilirim?
- حبه‌‌ای را جانب کان چون برم ** قطره‌‌ای را سوی عمان چون برم
- Sana gönül ve can bile getirsem Kirman’a kimyon götürmüş sayılırım. 3195
- زیره را من سوی کرمان آورم ** گر به پیش تو دل و جان آورم
- Senin, misli olmayan güzelliğinden başka bir tohum yoktur ki bu ambarda olmasın.
- نیست تخمی کاندر این انبار نیست ** غیر حسن تو که آن را یار نیست
- Sana gönül nuru gibi bir ayna getirmeyi lâyık gördüm.
- لایق آن دیدم که من آیینه‌‌ای ** پیش تو آرم چو نور سینه‌‌ای
- Ey güneş gibi gökyüzünün ışığı olan güzel! Ona baktıkça kendi güzel yüzünü görürsün.
- تا ببینی روی خوب خود در آن ** ای تو چون خورشید شمع آسمان