Rumi's Masnavi - Bütün hayvanları insan için öldür, fakat bütün insanları da bir akıllı kişi için öldür. (hiç beis yok!)

Bütün hayvanları insan için öldür, fakat bütün insanları da bir akıllı kişi için öldür. (hiç beis yok!)

جمله حیوان را پی انسان بکش ** جمله انسان را بکش از بهر هش‌‌

Akıl dediğin nedir? Akıl sahibinin akl-ı Küll’ü. Cüzi akıl da akıldır ama pek arıktır. 3310

هش چه باشد عقل کل هوشمند ** هوش جزوی هش بود اما نژند

İnsanlardan kaçan vahşi hayvanların hepsi, ehlî hayvanlara nispetle aşağılıktır.

جمله حیوانات وحشی ز آدمی ** باشد از حیوان انسی در کمی‌‌

Vahşi hayvanların kanı mübahtır. Çünkü yüce akıldan kaçmaktadırlar. Akılları yoktur.

خون آنها خلق را باشد سبیل ** ز انکه وحشی‌‌اند از عقل جلیل‌‌

İnsanın emrine uymuyor diye vahşinin yüceliği bu dereceye düşmüştür.

عزت وحشی بدین افتاد پست ** که مر انسان را مخالف آمده ست‌‌

Şu halde ey garip adam! Aslandan kaçan yaban eşeklerine benzedikten sonra senin ne şerefin var ki?

پس چه عزت باشدت ای نادره ** چون شدی تو حمر مستنفرة

Eşek, işe yaradığı için öldürülmez. Fakat yaban eşeği olursa kanı mübahtır. 3315

خر نشاید کشت از بهر صلاح ** چون شود وحشی شود خونش مباح‌‌

Eşeğin kendisini kötülükten koruyan iyiliğe sevk eden bir bilgisi olmadığı halde Tanrı onu mâzur tutmuyor.

گر چه خر را دانش زاجر نبود ** هیچ معذورش نمی‌‌دارد ودود

Ey yüce sevgili! İnsan (akıllı olduğu halde) o nefesten, ( Peygamberlerin, velîlerin sözlerinden)kaçar, vahşileşirse nasıl mâzur olur?

پس چو وحشی شد از آن دم آدمی ** کی بود معذور ای یار سمی‌‌

Hulâsa oklar ve süngüler önünde kâfirlerin kanı mübahtır. Çünkü onlar, işe yaramaktan uzaktırlar.

لاجرم کفار را شد خون مباح ** همچو وحشی پیش نشاب و رماح‌‌

Onların karıları ve çocukları da esir sayılır. Çünkü akılları yoktur, merdut ve aşağılık kişilerdir.

جفت و فرزندانشان جمله سبیل ** ز آنکه بی‌‌عقلند و مردود و ذلیل‌‌

Artık bir akıl, aklın aklından kaçarsa akıllılar taifesinden hayvanat zümresine geçmiştir. 3320

باز عقلی کاو رمد از عقل عقل ** کرد از عقلی به حیوانات نقل‌‌

Hârût, Mârût Hikâyesi

اعتماد کردن هاروت و ماروت بر عصمت خویش و آمیزی اهل دنیا خواستن و در فتنه افتادن‌‌

(Aklın aklından kaçan, peygamber ve velîlere uymayan kişi) meşhur Hârût’la Mârût’a benzer. Onlar da gururları yüzünden zehirli ok yediler.

همچو هاروت و چو ماروت شهیر ** از بطر خوردند زهر آلود تیر

Mukaddes yaradılışlarına, melek olduklarına itimat ettiler. Fakat bu itimat, su sığırının aslana itimadı gibidir. Manda, aslana ne kadar itimat edebilir?

اعتمادی بودشان بر قدس خویش ** چیست بر شیر اعتماد گاومیش‌‌

Onun yüz tane boynuzu olsa ve bu boynuzlarla korunmaya çalışsa yine aslan, onun boynuzunu değil; boynuzunun boynuzunu bile parça parça eder.

گر چه او با شاخ صد چاره کند ** شاخ شاخش شیر نر پاره کند

Kirpi gibi baştan aşağı diken olsa, aslan, yine onu çaresiz öldürür.

گر شود پر شاخ همچون خار پشت ** شیر خواهد گاو را ناچار کشت‌‌

Kasırga, birçok ağaçları kökünden sökerse de alçacık bir ota ihsanda bulunur. 3325

گر چه صرصر بس درختان می‌‌کند ** با گیاه تر وی احسان می‌‌کند

O sert rüzgâr, otun zayıflığına acır. Gönül, artık sen de kuvvetten dem vurma.

بر ضعیفی گیاه آن باد تند ** رحم کرد ای دل تو از قوت ملند

Balta; ağaçların, dalların çokluğundan, sıklığından hiç korkar mı? Hepsini paramparça eder, kesip biçer.

تیشه را ز انبوهی شاخ درخت ** کی هراس آید ببرد لخت لخت‌‌

Fakat bir ota saldırmaz. Neşter yaradan başka yere vurulmaz.

لیک بر برگی نکوبد خویش را ** جز که بر نیشی نکوبد نیش را

Aleve, odunun çokluğundan ne gam? Kasap koyun sürüsünden kaçar mı?

شعله را ز انبوهی هیزم چه غم ** کی رمد قصاب از خیل غنم‌‌

Mânaya nispetle suret nedir? Çok zayıf, çok âciz. Kötüyü baş aşağı tutan ondaki mânadır. 3330

پیش معنی چیست صورت بس زبون ** چرخ را معنیش می‌‌دارد نگون‌‌

Dolap gibi dönüp duran gökten kıyas tut. Onun dönmesi nedendir? Onda müdebbir olan akıldan.

تو قیاس از چرخ دولابی بگیر ** گردشش از کیست از عقل مشیر

Oğul, siper gibi olan bu kalıbın dönüşü, hareketi de gizli ruhtandır.

گردش این قالب همچون سپر ** هست از روح مستر ای پسر

Bu rüzgârın hareketi onun mânasından ( o suretle zâhir olan mânadan, Tanrı kudretinden) dir değirmen çarkına benzer; çark, ırmak suyunun esiridir.

گردش این باد از معنی اوست ** همچو چرخی کان اسیر آب جوست‌‌

Bu nefesin alınıp verilmesi, girip çıkması da hevesli candan başka kimdendir?

جر و مد و دخل و خرج این نفس ** از که باشد جز ز جان پر هوس‌‌

Can, o nefesi, nefesle çıkan sözü, bazen cim haline kor; bazen de ha ve dal haline ( bu suretle de inkâr da bulunur). Gâh o sözü barış sözü yapar, gâh savaş sözü. 3335

گاه جیمش می‌‌کند گه حا و دال ** گاه صلحش می‌‌کند گاهی جدال‌‌

Yine böyle Tanrı’mız, bu rüzgârı Âd kavmine ejderha yaptığı halde,

همچنین این باد را یزدان ما ** کرده بد بر عاد همچون اژدها

Yine aynı rüzgârı; müminlere rahmet, hayat ve emniyet verici bir hale getirmişti.

باز هم آن باد را بر مومنان ** کرده بد صلح و مراعات و امان‌‌

Âlemlerin Rabbinin mânalar denizi olan bin Şeyhi, “ mâna Allah’dır” dedi.

گفت المعنی هو الله شیخ دین ** بحر معنیهای رب العالمین‌‌

Bütün yerler, gökler; o yürüyen denizde, o can deryasında çör çöp gibidir.

جمله اطباق زمین و آسمان ** همچو خاشاکی در آن بحر روان‌‌

Suda çör çöpün saldırması, oynaması, suyun dalgalanmasındandır. 3340

حمله‌‌ها و رقص خاشاک اندر آب ** هم ز آب آمد به وقت اضطراب‌‌

İnat eder de onları hareketsiz bırakmayı dilerse kıyıya atıverir.

چون که ساکن خواهدش کرد از مرا ** سوی ساحل افکند خاشاک را

Kıyıdan dalgalandığı yere, kendisine çekti mi... ateş, ota ne yaparsa deniz de onlara onu yapar (hepsini siler, süpürür, yok eder).

چون کشد از ساحلش در موج گاه ** آن کند با او که آتش با گیاه‌‌

Bu söze de son yoktur. Ey genç sen yine Hârût Mârût hikâyesine dön.

این حدیث آخر ندارد باز ران ** جانب هاروت و ماروت ای جوان‌‌

Hârût, Mârût hikâyesinin sonu ve onların, dünyada Bâbil Kuyusunda cezalandırılmaları

باقی قصه‌‌ی هاروت و ماروت و نکال و عقوبت ایشان هم در دنیا به چاه بابل‌‌

Bu iki melek, cihan halkının günahını, kötülüğünü görünce,

چون گناه و فسق خلقان جهان ** می‌‌شدی بر هر دو روشن آن زمان‌‌

Hiddetlerinden ellerini ısırıyorlardı. Fakat gözleriyle kendi ayıplarını görmüyorlardı. 3345

دست‌‌خاییدن گرفتندی ز خشم ** لیک عیب خود ندیدندی به چشم‌‌

Bir çirkin, aynada kendisini görünce yüzünü çevirmiş, kızmış.

خویش در آیینه دید آن زشت مرد ** رو بگردانید از آن و خشم کرد

Kendisini gören kendisini beğenen; birisinde bir suç gördü mü...İçinde cehennemden daha şiddetli bir ateş parlar.

خویش بین چون از کسی جرمی بدید ** آتشی در وی ز دوزخ شد پدید

O, bu kibre din gayreti adını takar; kendi kâfir nefsini görmez.

حمیت دین خواند او آن کبر را ** ننگرد در خویش نفس گبر را

Din gayretinin başka alâmeti vardır. O ateşten bütün bir dünya yeşerir, hayat bulur.

حمیت دین را نشانی دیگر است ** که از آن آتش جهانی اخضر است‌‌

Tanrı; Hârût’la Mârût’a “ Eğer siz, nurdan yaratılmış, mâsum melekseniz aldanmış, ziyankâr suçluları görmeyin. 3350

گفت حقشان گر شما روشان‌‌گرید ** در سیه کاران مغفل منگرید

Ey gökyüzünün askerleri, benim kullarım! Şükredin ki şehvetten ve cinsi temayülden kurtulmuşsunuz.

شکر گویید ای سپاه و چاکران ** رسته‌‌اید از شهوت و از چاک ران‌‌

Eğer size de şehvet versem, artık gök, sizi kabul etmez.

گر از آن معنی نهم من بر شما ** مر شما را بیش نپذیرد سما

Sizdeki mâsumluk, benim ismetimin, benim korumamın aksindendir.

عصمتی که مر شما را در تن است ** آن ز عکس عصمت و حفظ من است‌‌

O mâsumluğu benden bilin, kendinizden değil. Kendinize gelin, kendinize... Lânetlenmiş Şeytan, size galip gelmesin” dedi.

آن ز من بینید نز خود هین و هین ** تا نچربد بر شما دیو لعین‌‌

Nitekim Peygamberin vahiy kâtibi de hikmeti kendisinde gördü, kendine de vahiy geliyor zannetti. 3355

آن چنان که کاتب وحی رسول ** دید حکمت در خود و نور اصول‌‌

Tanrı kuşlarının sesi, kendinde de var sandı, o kötü ıslık, o kuşların sesi gibi güzeldir zannına düştü.

خویش را هم صوت مرغان خدا ** می‌‌شمرد آن بد صفیری چون صدا

Sen, kuşların seslerini övüp dururken nereden kuşun muradını anlayacaksın.

لحن مرغان را اگر واصف شوی ** بر مراد مرغ کی واقف شوی‌‌

Bülbülün sesini öğrensen, tanısan da gül ile ne yapıyor, ne işi var? Nereden bileceksin?

گر بیاموزی صفیر بلبلی ** تو چه دانی کاو چه دارد با گلی‌‌