English    Türkçe    فارسی   

4
1678-1727

  • Lâfın tam zamanı şimdi... Çünkü mihenk yok ortada, artık seni yüce tutarlar, elden ele gezersin ey kalp!
  • وقت لافستت محک چون غایبست ** می‌برندت از عزیزی دست دست

  • Kalp her an gururlanır da der ki ben daima senin gibiyim a altın... ne vakit senden aşağıyım ki?
  • قلب می‌گوید ز نخوت هر دمم ** ای زر خالص من از تو کی کمم

  • Altında evet ey kapı yoldaşı, der... Fakat mihenk geliyor hazırlan hele! 1680
  • زر همی‌گوید بلی ای خواجه‌تاش ** لیک می‌آید محک آماده باش

  • Bedenin ölümü, sır ehli için bir hediyedir... Halis altına makastan ne noksan gelir ki?
  • مرگ تن هدیه‌ست بر اصحاب راز ** زر خالص را چه نقصانست گاز

  • Kalp, eğer sonuna baksaydı sonradan kararacağına önceden kararırdı:
  • قلب اگر در خویش آخربین بدی ** آن سیه که آخر شد او اول شدی

  • Önceden kararınca da nifaktan, kötülükten uzak kalırdı.
  • چون شدی اول سیه اندر لقا ** دور بودی از نفاق و از شقا

  • Fazilet ve ihsan kimyasını isteseydi aklı, hilesinden üstün olurdu.
  • کیمیای فضل را طالب بدی ** عقل او بر زرق او غالب بدی

  • Gönlü kırık bir hale gelince de kendisini anlar, kırıkları düzelten Allah’ı önünde görürdü. 1685
  • چون شکسته‌دل شدی از حال خویش ** جابر اشکستگان دیدی به پیش

  • Davacı, sonunu görünce kırık, sınık bir hale gelir de derhal bağlanır, sarılır, kırıklığı geçiverir!
  • عاقبت را دید و او اشکسته شد ** از شکسته‌بند در دم بسته شد

  • Allah ihsanı, bakırları iksire doğru sürer götürür... Fakat o altın yaldızlı, bu ihsandan mahrum kalır.
  • فضل مسها را سوی اکسیر راند ** آن زراندود از کرم محروم ماند

  • Ey altın yaldızlı, davaya kalkışma da sana müşteri olan hep böyle kör kalmaz, sen onu gör!
  • ای زراندوده مکن دعوی ببین ** که نماند مشتریت اعمی چنین

  • Mahşer nuru, onların gözlerini açar... Onların gözlerini sen bağlıyordun ya... Bu yüzden rüsvay olursun sen!
  • نور محشر چشمشان بینا کند ** چشم بندی ترا رسوا کند

  • İşin sonunu gören, canların ve gözlerin hasedini çeken kişileri gör! 1690
  • بنگر آنها را که آخر دیده‌اند ** حسرت جانها و رشک دیده‌اند

  • Bir de bu günkü gören kişileri seyret! Bunlar, içleri bozuk kişilerdir... Asıldan baş çekmişler, ayrılmışlardır!
  • بنگر آنها را که حالی دیده‌اند ** سر فاسد ز اصل سر ببریده‌اند

  • Bugünü görenlere, bu yüzden bilgisizlikte ve şüphede kalanlara göre suphu sadıkla suphu kâzibin ikisi de birdir.
  • پیش حالی‌بین که در جهلست و شک ** صبح صادق صبح کاذب هر دو یک

  • Suphu kâzip, yüz binlerce kervanı helak yeliyle süpürmüş, gitmiştir civanım!
  • صبح کاذب صد هزاران کاروان ** داد بر باد هلاکت ای جوان

  • Cihanda hiçbir nakit yoktur ki o, isteklileri yanıltmasın... Vay o kişinin canına ki mihengi makası yoktur!
  • نیست نقدی کش غلط‌انداز نیست ** وای آن جان کش محک و گاز نیست

  • Dâvaya kalkışan kişiye, dâvadan geçmesi için ısrar ve peygamberlere uymasını emrediş
  • زجر مدعی از دعوی و امر کردن او را به متابعت

  • Ebu Süleyman dedi ki: ben de Ahmet’im... Ahmet’in dinini hileyle vurup kıracağım 1695
  • بو مسیلم گفت خود من احمدم ** دین احمد را به فن برهم زدم

  • Ebu Süleyman’a de ki: Pek kibirlenme, işin önüne bakıp böbürlenme, sonuna bak!
  • بو مسیلم را بگو کم کن بطر ** غره‌ی اول مشو آخر نگر

  • Başına adam toplama hırsıyla kılavuzluğa kalkışma... Kılavuza uy, ardından git de önünde mum gidedursun, sen de yolunu gör!
  • این قلاوزی مکن از حرص جمع ** پس‌روی کن تا رود در پیش شمع

  • Mum, ay gibi maksadını gösterir... bu tarafta tane var, yahut burası tuzak der!
  • شمع مقصد را نماید هم‌چو ماه ** کین طرف دانه‌ست یا خود دامگاه

  • Elinde bir ışık oldu mu istesen de istemesen de doğan iziyle karga izini görür, ayırt edersin!
  • گر بخواهی ور نخواهی با چراغ ** دیده گردد نقش باز و نقش زاغ

  • Fakat mumun yoksa buna imkân yoktur. Çünkü bu kargalar hilekârdır... Akdoğanların seslerini öğrenmişlerdir. 1700
  • ورنه این زاغان دغل افروختند ** بانگ بازان سپید آموختند

  • Yiğit, hüthüdün sesini öğrense de nerede hüthüdün sesi, Seba’nın haberi?
  • بانگ هدهد گر بیاموزد فتی ** راز هدهد کو و پیغام سبا

  • Arızi sesi, asıl sesten bil... Padişahların taçları, hüthütlerin taçlarından alınmadır!
  • بانگ بر رسته ز بر بسته بدان ** تاج شاهان را ز تاج هدهدان

  • Dervişlerin sözleriyle ariflerin nüktelerini şu hayâsızlar, dillerine dolamışlardır.
  • حرف درویشان و نکته‌ی عارفان ** بسته‌اند این بی‌حیایان بر زبان

  • Eski ümmetlerin helâk olması, hep katı taşı öd ağacı sanmalarındandır!
  • هر هلاک امت پیشین که بود ** زانک چندل را گمان بردند عود

  • Onu anlayacak, meydana çıkaracak temyiz kabiliyetleri vardı ama hırs ve tamah, insanı kör ve sağır eder! 1705
  • بودشان تمییز کان مظهر کند ** لیک حرص و آز کور و کر کند

  • Körlerin körlüğü rahmetten uzak değildir, onlara acınır. Fakat hırs körlüğüne özür yoktur!
  • کوری کوران ز رحمت دور نیست ** کوری حرص است که آن معذور نیست

  • Padişahın çarmıha gerdiği adama acınır, fakat haset çarmıhına gerilen bağışlanmaz!
  • چارمیخ شه ز رحمت دور نی ** چار میخ حاسدی مغفور نی

  • A balık, sonuna bak işin, oltaya değil! Fakat pisboğazlığın, senin işin sonunu gören gözünü kapattı!
  • ماهیا آخر نگر بنگر بشست ** بدگلویی چشم آخربینت بست

  • İki gözle evveli sonu gör... Kendine gel, iblis gibi tek gözlü olma!
  • با دو دیده اول و آخر ببین ** هین مباش اعور چو ابلیس لعین

  • Tek gözlü ona derler ki yalnız içinde bulunduğu hali görür... Hayvanlar gibi başka şeyden haberi yoktur. 1710
  • اعور آن باشد که حالی دید و بس ** چون بهایم بی‌خبر از بازپس

  • Öküzün iki gözünü çıkarmanın cezası bir gözü çıkarma cezasıdır... Çünkü onda şeref yoktur ki!
  • چون دو چشم گاو در جرم تلف ** هم‌چو یک چشمست کش نبود شرف

  • Öküzün iki gözü, değerinin yarısıdır... Çünkü onun iki gözle yapacağı şeyi, sen ona yaptırabilirsin!
  • نصف قیمت ارزد آن دو چشم او ** که دو چشمش راست مسند چشم تو

  • Fakat bir insanın tek gözünü çıkarsan değerinin yarısını vermek gerek!
  • ور کنی یک چشم آدم‌زاده‌ای ** نصف قیمت لایقست از جاده‌ای

  • Zira insan gözü, başlı başına başka birinin yardımı olmaksızın bir iş görebilir!
  • زانک چشم آدمی تنها به خود ** بی دو چشم یار کاری می‌کند

  • Eşeğin gözü, işin sonunu görmediğinden eşek, çift gözlü olsa da tek gözlü hükmündedir. 1715
  • چشم خر چون اولش بی آخرست ** گر دو چشمش هست حکمش اعورست

  • Bu sözün sonu yoktur... O hafif akıllı, ekmek tamahı ile padişaha mektup yazmaya koyuldu.
  • این سخن پایان ندارد وان خفیف ** می‌نویسد رقعه در طمع رغیف

  • Nafaka istemek için kölenin padişaha mektup yazması
  • بقیه‌ی نوشتن آن غلام رقعه به طلب اجری

  • Mektubu yazmadan mutfak eminine gitti... Ey cömert padişahın mutfağındaki hasis adam, dedi...
  • رفت پیش از نامه پیش مطبخی ** کای بخیل از مطبخ شاه سخی

  • Nafakamdan bu kadar şey kesmek padişahtan, padişahın himmetinden uzaktır!
  • دور ازو وز همت او کین قدر ** از جری‌ام آیدش اندر نظر

  • Mutfak emini dedi ki: öyle iktiza etmiştir de ondan kesmiştir... Ne hasisliktendir bu, ne de darlığından!
  • گفت بهر مصلحت فرموده است ** نه برای بخل و نه تنگی دست

  • Köle, hayır dedi... Vallahi bu söz, bu emir, padişahın değildir... Padişahın yanında eski altın bile topraktır âdeta! 1720
  • گفت دهلیزیست والله این سخن ** پیش شه خاکست هم زر کهن

  • Mutfak emini, ona on türlü delil getirdi... Fakat o hırsından hepsini reddetti.
  • مطبخی ده گونه حجت بر فراشت ** او همه رد کرد از حرصی که داشت

  • Kuşluk vakti nafakası az gelince bir hayli söylendi, kötü sözler söyledi, fakat hiçbir faydası olmadı.
  • چون جری کم آمدش در وقت چاشت ** زد بسی تشنیع او سودی نداشت

  • Dedi ki: siz bunu kasten yapıyorsunuz. Mutfak emini “hayır biz emir kuluyuz!”
  • گفت قاصد می‌کنید اینها شما ** گفت نه که بنده فرمانیم ما

  • Bunu feri’den sanma, asıldandır bu... Yaya pek kabahat bulma, oku atan koldur.
  • این مگیر از فرع این از اصل گیر ** بر کمان کم زن که از بازوست تیر

  • “Attığın vakit sen atmadın” ayeti bir iptilâdır... Fakat Peygambere de pek günah bulma; bu iş Allah’tandır! 1725
  • ما رمیت اذ رمیت ابتلاست ** بر نبی کم نه گنه کان از خداست

  • “A gözü kamaşmış adam, su baştan bulanıktır... Gözünü bir iyice aç da işin önüne bak!” dedi.
  • آب از سر تیره است ای خیره‌خشم ** پیشتر بنگر یکی بگشای چشم

  • Köle kızgınlıkla, dertle bir bucağa çekildi, padişaha kızgınlığını bildirir bir mektup yazdı.
  • شد ز خشم و غم درون بقعه‌ای ** سوی شه بنوشت خشمین رقعه‌ای