راند حق این آب را در جوی تو ** آفرین بر دست و بر بازوی تو

Tanrı bu suyu, senin arkından akıttı; eline, koluna aferin!

باز گو تا چون سگالیدی به مکر ** آن عوان را چون بمالیدی به مکر

Bir daha söyle! Onu hile ile nasıl inandırdın; o zalimi, düzenle nasıl kahrettin?

باز گو تا قصه درمانها شود ** باز گو تا مرهم جانها شود

Bir daha söyle ki hikâyen dertlere derman, canlara merhem olsun!

باز گو کز ظلم آن استم نما ** صد هزاران زخم دارد جان ما

Bir daha söyle ki o sitemkârın zulmünden canlarımızda yüz binlerce yaralar var” dediler.

گفت تایید خدا بود ای مهان ** ور نه خرگوشی که باشد در جهان‌‌ 1365

Tavşan dedi ki: “Ey ulular! Tanrı yardım etti, yoksa dünyada bir tavşan kim oluyor ki?

قوتم بخشید و دل را نور داد ** نور دل مر دست و پا را زور داد

Koluma kuvvet, kalbime nur verdi; kalp nuru da elime ayağıma kudret verdi.

از بر حق می‌‌رسد تفضیلها ** باز هم از حق رسد تبدیلها

Üstünlükler, Hak’tan gelir, hallerin değişmesi de ondandır.

حق به دور و نوبت این تایید را ** می‌‌نماید اهل ظن و دید را

Allah, bu teyit ve takviyesini zaman zaman, nevbet be-nevbet zan ehline de, basiret ehline de gösterir. (T.M. 1367)

پند دادن خرگوش نخجیران را که بدین شاد مشوید

Tavşanın av hayvanlarına “buna sevinmeyin” diye nasihat etmesi

هین به ملک نوبتی شادی مکن ** ای تو بسته‌‌ی نوبت آزادی مکن‌‌

Ey ikbal nöbetine erişen! Kendine gel, sevinme! Sen nöbetle mukayyetsin, hürlük taslama!

آن که ملکش برتر از نوبت تنند ** برتر از هفت انجمش نوبت زنند 1370

Saltanatı nöbetten üstün olan, ikbali ebedî bulunan nöbet davulunu yedi yıldızdan üstün bir yerde çalarlar.

برتر از نوبت ملوک باقی‌‌اند ** دور دایم روحها با ساقی‌‌اند

Nöbetten üstün olanlar, bâki padişahlardır; onlar daima ruhlara sâkidir.

ترک این شرب ار بگویی یک دو روز ** در کنی اندر شراب خلد پوز

Bir iki gün su içmeyi terk edersen ağzını ebediyet şarabına daldırır, o hakikat şarabını içersin

تفسیر رجعنا من الجهاد الاصغر الی الجهاد الاکبر

“ Küçük muharebeden büyük muharebeye döndük “ sözünün tefsiri

ای شهان کشتیم ما خصم برون ** ماند خصمی زو بتر در اندرون‌‌

Ey padişahlar! Dışarıdaki düşmanı öldürdük; içimizde ondan beter bir hasım var.

کشتن این کار عقل و هوش نیست ** شیر باطن سخره‌‌ی خرگوش نیست‌‌

Bunu öldürmek, aklın fikrin işi değil. İçerideki aslan; öyle tavşan maskarası olmaz.

دوزخ است این نفس و دوزخ اژدهاست ** کاو به دریاها نگردد کم و کاست‌‌ 1375

Cehennem, bu nefistir; cehennem, bir ejderhadır ki harareti denizlerle eksilmez.

هفت دریا را در آشامد هنوز ** کم نگردد سوزش آن خلق سوز

Yedi denizi içer de yine kocakarıya benzeyen nefsin harareti ve coşkunluğu azalmaz.

سنگها و کافران سنگ دل ** اندر آیند اندر او زار و خجل‌‌

Taşlar, taş yürekli kâfirler; ağlayıp inleyerek mahcup bir halde cehenneme girerler.

هم نگردد ساکن از چندین غذا ** تا ز حق آید مر او را این ندا

Hak’tan ona şu nida gelmedikçe bu kadar azaba da kanaat etmez:

سیر گشتی سیر گوید نی هنوز ** اینت آتش اینت تابش اینت سوز

“Doydun mu” denir. O, kurt ve sırtlan gibi “Hayır, doymadım” der. İşte sana ateş, işte sana hararet!

عالمی را لقمه کرد و در کشید ** معده‌‌اش نعره زنان هل من مزید 1380

Bütün bir âlemi, bir lokma edip yutar da yine midesi “Daha fazla yok mu” diye bağırır.

حق قدم بر وی نهد از لا مکان ** آن گه او ساکن شود از کن فکان‌‌

Nihayet Hak, onun üstüne Lâmekân âleminden ayağını koyar da işte o vakit derhal sakinleşir.

چون که جزو دوزخ است این نفس ما ** طبع کل دارد همیشه جزوها

Bizim nefsimiz de cehennemin bir parçasıdır. Onun için cüzüler daima küllün tabiatındadır.

این قدم حق را بود کاو را کشد ** غیر حق خود کی کمان او کشد

Nefsi öldürecek ayak da ancak Hakk’ın ayağıdır. Zaten nefsin yayını Hak’tan gayrı kim çekebilir?

در کمان ننهند الا تیر راست ** این کمان را باژگون کژ تیرهاست‌‌

Yaya ancak doğru ok koyarlar. Bu yayın ters ve eğri okları da vardır.

راست شو چون تیر و واره از کمان ** کز کمان هر راست بجهد بی‌‌گمان‌‌ 1385

Ok gibi doğru ol da yaydan kurtul! Çünkü her doğru okun, yaydan fırlayacağına şüphe yok.