شکر یزدان طوق هر گردن بود ** نه جدال و رو ترش کردن بود

شکر یزدان طوق هر گردن بود ** نه جدال و رو ترش کردن بود 1525

Tanrı’ya şükretmek herkesin boynunun borcudur. Kavga etmek, suratını ekşitmek, şükür değildir.

گر ترش رو بودن آمد شکر و بس ** پس چو سرکه شکر گویی نیست کس‌‌

Şükretmek surat ekşitmeden ibaretse sirke gibi şükreden hiç kimse yok!

سرکه را گر راه باید در جگر ** گو بشو سرکنگبین او از شکر

Sirke, ciğere gitmek için yol arıyorsa ona “şekerle karış da sirkengübin ol” de!

معنی اندر شعر جز با خبط نیست ** چون قلاسنگ است اندر ضبط نیست‌‌

Manayı şiire sıkıştırmaya çalışmak, hapsolmakla müsavi, ondan gayrı bir şey değil. Şiirde mana, sapan gibi… istenen yere gitmesine imkan yok.

در معنی آن که من أراد أن یجلس مع الله فلیجلس مع أهل التصوف‌‌

“ Tanrı ile oturmak dileyen tasavvuf ehliyle otursun “ sözünün manası

آن رسول از خود بشد زین یک دو جام ** نه رسالت یاد ماندش نه پیام‌‌

Elçi, bu bir iki kadehle kendinden geçti; hatırında ne elçilik kaldı, ne getirdiği haber!

واله اندر قدرت الله شد ** آن رسول اینجا رسید و شاه شد 1530

Tanrı kudretine hayran olup kaldı; makam erişip sultan oldu.

سیل چون آمد به دریا بحر گشت ** دانه چون آمد به مزرع گشت کشت‌‌

Sel denize kavuştu deniz oldu. Tane ekinliğe vardı, ekin oldu.

چون تعلق یافت نان با بو البشر ** نان مرده زنده گشت و با خبر

Ekmek Âdem Atanın vücuduna karıştı, ölü iken dirildi, haberdar oldu.

موم و هیزم چون فدای نار شد ** ذات ظلمانی او انوار شد

Mum ve odun, ateşe can verip yanınca nursuz vücutları nurlandı.

سنگ سرمه چون که شد در دیده‌‌گان ** گشت بینایی شد آن جا دیدبان‌‌

Sürme taşı, (dövülüp) gözlere çekilince iyi görmeye sebep oldu, gözcü kesildi.

ای خنک آن مرد کز خود رسته شد ** در وجود زنده‌‌ای پیوسته شد 1535

Ne mutlu o adama kendisinden kurtulmuş, diriye ulaşmıştır!

وای آن زنده که با مرده نشست ** مرده گشت و زندگی از وی بجست‌‌

Yazık o diriye ki ölü ile oturmuş, ölmüş; hayatını kaybetmiştir!

چون تو در قرآن حق بگریختی ** با روان انبیا آمیختی‌‌

Tanrı Kur’an’ına kaçar, sığınırsan Peygamberlerin ruhlarına karışırsın.

هست قرآن حالهای انبیا ** ماهیان بحر پاک کبریا

Kur’an; Peygamberlerin, Tanrı’nın temiz ululuk denizindeki balıkların halleridir.

ور بخوانی و نه‌‌ای قرآن پذیر ** انبیا و اولیا را دیده گیر

Fakat okur da dediğini tutmazsan farzet ki peygamberleri, velileri görmüşsün (inanmadıktan onlara uymadıktan sonra ne fayda !).

ور پذیرایی چو بر خوانی قصص ** مرغ جانت تنگ آید در قفص‌‌ 1540

Kur’an’ın hükümlerini tutar, kıssalarından hisse alırsan can kuşuna ten kafesi dar gelir.

مرغ کاو اندر قفس زندانی است ** می‌‌نجوید رستن از نادانی است‌‌

Kafeste mahpus olan kuşun kurtulmak istememesi cahilliktendir.

روحهایی کز قفسها رسته‌‌اند ** انبیای رهبر شایسته‌‌اند

Kafeslerden kurtulan ruhlar, Tanrı’ya lâyık ve halka rehber olan peygamberlerdir.

از برون آوازشان آید ز دین ** که ره رستن ترا این است این‌‌

Onların sesleri, kafeslerin dışından ve din makamından gelir: “Sana kurtuluş yolu ancak budur, bu!

ما به دین رستیم زین ننگین قفس ** جز که این ره نیست چاره‌‌ی این قفس‌‌

Biz bu daracık kafesten bununla kurtulduk. Bu kafesten kurtulmanın bundan başka çaresi yok!

خویش را رنجور سازی زار زار ** تا ترا بیرون کنند از اشتهار 1545

Kazandığın şöhretten kurtulman için inleyip duran bir hasta haline gir!

که اشتهار خلق بند محکم است ** در ره این از بند آهن کی کم است‌‌

Zaten halk arasında meşhur olmak, sağlam bir bağdır. Bu bağ bu yolda demir bir bağdan aşağı mıdır ki?”

قصه‌‌ی بازرگان که طوطی محبوس او او را پیغام داد به طوطیان هندوستان هنگام رفتن به تجارت‌‌

Bir tâcirin ticaret için Hindistan’a gitmesi ve mahpus dudusunun, onunla Hindistan dudularına haber yollaması

بود بازرگانی او را طوطیی ** در قفس محبوس زیبا طوطیی‌‌

Bir tacirin bir dudusu vardı, kafeste hapsedilmiş, güzel bir duduydu.

چون که بازرگان سفر را ساز کرد ** سوی هندستان شدن آغاز کرد

Tacir, Hindistan’a gitmek üzere yol hazırlığına başladı.

هر غلام و هر کنیزک را ز جود ** گفت بهر تو چه آرم گوی زود

Kerem ve ihsan dolayısıyla, kölelerinin, cariyeciklerinin her birine “Çabuk söyle, sana Hindistan’dan ne getireyim?” dedi.